« ქართული დამწერლობა (გაგრძელება) »

ავტორი: admin

თარიღი: 2013-11-22 01:24:08

ანბანი

ქართულ ანბანში ასოთა თანმიმდევრობა ბერძნული ანბანის მიხედვითაა დალაგებული. პირველი 25 ასო ზუსტად ემთხვევა ბერძნული ანბანის ასოთა თანმიმდევრობას, მეორე ნაწილში კი თავმოყრილია ქართული ენისთვის დამახასიათებელი ის ასოები, რომელთა შესაფერისი ბგერები ბერძნულ ენაში არ მოიპოვება. (ღ, ყ, შ, ჩ, ც, ძ, წ, ჭ, ხ, ჴ, ჯ, ჰ, ჵ). ერთ–ერთი ძირითადი ფაქტორი, რაც მკვლევარებს ქართული ანბანის შექმნას ბერძნულისაგან აფიქრებინებს, სწორედ ანბანური რიგის საერთო წყობაა. ქვემოთ მოცემულია ცხრილი, რომელშიც არქაული ასოები ნაცრისფრადაა აღნიშნული.

ასომთავრული	ნუსხური	მხედრული	სახელწოდება	რიცხვითი მნიშვნელობა	IPA	ISO 9984	რომანიზაცია	NGR
			ან	1	ɑ	A a	A a	A a
			ბან	2	b	B b	B b	B b
			გან	3	g	G g	G g	G g
			დონ	4	d	D d	D d	D d
			ენ	5	ɛ	E e	E e	E e
			ვინ	6	v	V v	V v	V v
			ზენ	7	z	Z z	Z z	Z z
			ეჲ	8	ɛj	—	—	(E' e')
			თან	9	tʰ	T' t'	T t	T t
			ინ	10	ɪ	I i	I i	I i
			კან	20	k'	K k	K' k'	K· k·
			ლას	30	l	L l	L l	L l
			მან	40	m	M m	M m	M m
			ნარ	50	n	N n	N n	N n
			ჲე	60	j	—	—	(I' i')
			ონ	70	ɔ	O o	O o	O o
			პარ	80	p'	P p	P' p'	P· p·
			ჟან	90	ʒ	Ž ž	Zh zh	G'g'
			რაე	100	r	R r	R r	R r
			სან	200	s	S s	S s	S s
			ტარ	300	t'	T t	T' t'	T· t·
			ჳე	400	wi	—	—	(F' f')
			უნ	—	u	U u	U u	U u
			ფარ	500	pʰ	P' p'	P p	P p
			ქან	600	kʰ	K' k'	K k	K k
			ღან	700	ɣ	Ḡ ḡ	Gh gh	Q· q·
			ყარ	800	q'	Q q	Q' q'	Q q
			შინ	900	ʃ	Š š	Sh sh	X x
			ჩინ	1000	tʃ	Č' č'	Ch ch	C'c'
			ცან	2000	ts	C' c'	Ts ts	C c
			ძილ	3000	dz	J j	Dz dz	Z'z'
			წილ	4000	tsʼ	C c	Ts' ts'	C· c·
			ჭარ	5000	tʃʼ	Č č	Ch' ch'	J· j·
			ხან	6000	x	X x	Kh kh	K'k'
			ჴარ	7000	q	—	—	(Q' q')
			ჯან	8000	dʒ	J̌ ǰ	J j	J j
			ჰაე	9000	h	H h	H h	H h
	—		ჰოე	10000	hɔɛ	—	—	(H' h')

დამატებითი ასო-ნიშნები

ქართულ ანბანში, გარდა ისტორიული 38 ასოსი, არსებობს დამატებითი ნიშნებიც. ზოგიერთი მათგანი გამოიყენებოდა უცხოური ენებიდან შემოსული და დამკვიდრებული სიტყვების ჩასაწერად (მაგალითად: ჶილოსოჶია), თუმცა ახალი ასო-ნიშნები ანბანში ვერ დამკვიდრდა და დღეს მათ ნაცვლად კვლავ ტრადიციული ასოები გამოიყენება. ზოგიერთი დამატებითი ნიშანი კი დღესაც იხმარება ქართველურ ენებსა და დიალექტებში არსებული ისეთი ბგერების ჩასაწერად, რომლებიც ლიტერატურულ ქართულში არ მოიპოვება. დამატებითი ასო ნიშნებია:

• ჷ — სვანურში, მეგრულსა და ლაზურში, აფხაზურსა და ოსურში, წარმოადგენს შუა რიგის ხმოვანს [ə].
• ჸ — მეგრულ ენაში — ყრუ ბგერაა, დაახლოებით ქართული ყ. ხორხისმიერ ყრუ ხშულ თანხმოვანს [ʔ] წარმოადგენს.
• ჶ — ლაზურსა და ოსურში — ლათინური „f“
• უ̌ — უ-ბრჯგუ — სვანურში, მეგრულსა და ლაზურში — უმარცვლო უ. ხშირად შეიძლება ჩაენაცვლოს ვ ან უ. იშვიათად ხმარობენ ძველი ქართული სიტყვების ჩასაწერადაც, მაგალითად — ჩუ̌ენ.

გვერდი 1

გვერდი 2