სიახლის დამატება

EVPATORI Web Resources


გამოკითხვა

მოგწონთ ნოველები - ჩვენი საქმე

დიახ
არა
კარგად იკითხება
ვერ გავიგე
ამორალურია


დარეგისტრირებული მომხმარებლები

maizer

დიმიტტი

Kaiadamiani

Vanga

ადვოკატიი




« ქალღმერთების კულტი - ოტაკარ პერტოლდი »

კატეგორია: ვიცოდეთ

ავტორი: admin

თარიღი: 2018-02-05 13:45:50

ქალღმერთების კულტი - ოტაკარ პერტოლდი

ქალღმერთების კულტი - ოტაკარ პერტოლდი

საგულისხმოა, რომ ვედურ მითოლოგიაში ისევე, როგორც ძველ ბერძნულში წარმოდგენილია ერთნაირი საზოგადოებრივ - ოჯახური ორგანიზაცია - პატრიაქტი. ვედებში ვხვდებით ღმერთების ცოლქმრულ წყვილებს, მაგრამ გამოთქმები „ღმერთი“ (დევა) და „ქალღმერთი“ (დევი) მუდამ საზოგადო სახელია და არა პიროვნების აღმნიშვნელი. ამ წესისგან გადახრა უფრო მოგვიანებით ხდება ადგილობრივ რელიგიურ ხალხურ წარმოდგენათა ზეგავლენით. თავდაპირველი არიელი ქალღმერთების თაყვანისცემა ინდოეთში დღემდე შემონახულია, თუმცა ეს თაყვანისცემაუფრო ძველის, როგორც არაარიულის, ისე ხალხურ წეს - ჩვეულებების ზეგავლენას განიცდიდა. ინდოარიული კულტურის საწყისის თაობაზე მასალის მოპოვებისას არქეოლოგები უფრო ძველი კულტურების ნაშთებს წააწყდნენ და მათ შორის იპოვეს უცნობი ქალღმერთის კვალიც. მდინარე სინდჰუს ხეობაში, მოჰენჯოდარაში, ჰაპაპსა და ზოგიერთ სხვა რაიონში სინდჰუს დასავლეთით ნაპოვნი იქნა არაპროპორციული, დიდმუცლიანი ქალის პატარა ქანდაკებები, რომელთაც უმართებულად უწოდებენ „ვენერას“ და რომლებიც, ალბათ, ორსულ ქალს გამოხატავენ, და დიდი, მრგვალი, ბრტყელი ქვები, შუაში ნახვრეტები რომ ჰქონდათ და ქალის სასქესო ორგანოს (იონი) ჰინდურ სიმბოლოს მოგვაგონებენ, მაგრამ ლინგამის გარეშე, რომელიც თან ახლავს ხოლმე იონს. ეს აღმოჩენები მოგვაგონებენ ქალღმერთის კულტის მნიშვნელოვან როლზე; შესაძლებელია, აქ ოდესღაც არსებობდა მატრიარქატი.
 
სამხრეთ ინდოეთში, ტამილნადის ტერიტორიაზე (იგულისხმება დღევანდელი ინდოეთის სამხრეთი ნ.კ.), აღმოჩენილ იქნა პროტოდრავიდული კულტურის თავისებური ძეგლები. მათ მადრასის მუზეუმში თავი მოუყარა არქეოლოგმა რ.ვ. ფუტმა. ამ კოლექციას დღემდე „ფუტის კოლექციას“ უწოდებენ. კოლექციის მასალებიც მოწმობს ქალღმერთთა თუ ღმერთების კულტის არსებობას.
 
მაგრამ, სამწუხაროდ, ეს ძეგლები დუმან - მათგან ვერ შევიტყობთ, ვის სცემდნენ თაყვანს. უცნობია, ინდოეთის რომელ ქალღმერთებთან, სახელები დღემდე რომ შემორჩენილია, შეიძლება გავაიგივოთ მივიწყებული ქალი ღვთაებების კულტის გადმონაშთები.
 
ჰინდუიზმის განვითარების ისტორიული პერიოდის ღმერთები და მათი თავისებურებები
 
ვედურ ლიტერატურაში უკვე ჩნდება სიტყვა „დევი“ უფრო ზუსტად დაუხასიათებლად, თუმცა ხშირად იმ არიულ სახელთან დაკავშირებით, რომელსაც ღვთაებრივი მნიშვნელობა ენიჭებოდა. აქა-იქ ეს სიტყვა დამოუკიდებლად იხმარება, შემდეგ თანდათან იჭრება უფრო გვიანდელ ფენებში და რაც ხანი გადის, უფრო ხშირად გვხვდება. ინდური ეკზეგეტიკა ამ სიტყვის მნიშვნელობას არ უთმობს ყურადღებას, ე. ი. უპირველეს ყოვლისა იმ საკითხს, რომ ამ სიტყვის უკან ორი მნიშვნელობა იმალება, ხოლო ევროპელი მკვლევარები ინდოელების კალს მიჰყვებიან. ჩნდება მაჰადევი („დიდი ქალღმერთი“), ან შესაძლოა, უფრო მართებული ვწერით - „მაჰა - დევი“, რაც არა წინააზიური „მაგნა მატერ”-ის („დიდი დედა“) მნიშვნელიბისაა, არამედ ის უნდა წარმოვიდგინოთ როგორც ერთგვარი კომპოზიტივი, რომელშიც გაძლიერებულია სიტყვა „ქალღმერთის“ მნიშვნელობა.
 
პურანების დროს ისწრაფოდნენ მიენიშნათ ამ ღმერთებს შორის ადგილობრივ თუ ფუნქციონალურ განსხვავებაზე, მას მიაწერენ სხვადასხვა თვისებებს, და ეს ღვთაება რამდენიმე დამოუკიდებელ ღვთაებად გვევლინება. არ არის გამორიცხული, რომ სხვა სახელებზე ადრე ჩნდება პარვატის („მთის“) სახელი, მასთან ერთად კი გაური („თეთრი” ან „უბიწო”). მათი წარმოდგენით, ეს ღვთაებები ჰიმალაის უმაღლეს მყინვარებზე ცხოვრობდნენ ჰინდუიზმის განვითარებასთან ერთად გაიზარდა ამ ხასიათის და თვისებების რიცხვიც. დაიწყეს სანსკრიტსა და ადგილობრივ ენებზე ღმერთქალების სახელებისა და ეპითეტების სიების შედგენა. ტრადიციისამებრ ამ სახელთა რიცხვი მაგიური სამკუთხედის -1-22-333 შესაბამისად 108 უდრიდა, მაგრამ მოგვიანებთ ეს რიცხვი გაიზარდა და გვინდელი ტანტისტულ ლიტერატურაში მან 1008 მიაღწია. დამოუკიდებელ ქალღმერთად, შეცდომით დევისთან იქნა გაიგივებული, ქალღმერთი კალი („შავი“), რომელიც დურგას („მიუწვდომელი“) სახელითაცაა ცნობილი. ამ ღვთაების კულტი მთელ ინდოეთში გავრცელდა. მისი არაარიული წარმოშობა იმით მტკიცდება, რომ განსაკუთრებილ თაყვანს სცემდნენ არაარიული წარმოშობის ტომებიცა და სხვა ყველაზე ჩამორჩენილი ტომებიც. ამას მოწმობს აგრეთვე მათი სისხლიანი კულტების სისასტიკე, რასაც თან სდევდა საშინელი წეს - ჩვეულებები, ასევე ის, რომ ამ ქალღმერთს მსხვერპლად სწირავდნენ შავი ფერის ცხოველებსა და ფრინველებს (ცხვრებს, თხებს, მამლებს) და კამეჩებს: არიული ინდური რწმენით კამეჩი (მაჰიშა; აქედან მომდინარეობს ქალღმერთის სახელი - კალი მაჰიშასური), უწმინდური პირუტყვის დემონური გარეგნობა იმით აიხსნება, რომ კამეჩზე ამხედრებული დადის ღმერთი იამა, ჯოჯოხეთის მეუფე. საგულისხმოა, რომ არიული ტრადიციის გავლენით ეს ქალღმერთი ამ დემონისაგან სამყაროს გამათავისუფლებელი ხდება და, ამგვარად, თვით სიკვდილის დემონისაგან იძენს ახალ ატრიბუტებს, - და მას „კამეჩის მკვლელს“ უწოდებენ. ინდოეთის მრავალ რაიონში ვხვდებით მის განსხვავებულ სახელებს, განსაკუთრებით კი აღმოსავლეთ რაიონებში.
 
თვდაპირველად კალის პატივს მიაგებდნენ დედის მხრიდან გარდაცვლილი წინაპრების აღსანიშნავა დღესასწაულებზე /იმართებოდა სექტემბრის პირველ ნახევარში/. ზოგიერთი არაარიული ტომი ამ რიტუალს ჯერ კიდევ ჩვენი საუკუნის დამდეგს იცავდა. მსხვერპლად სწირავდნენ კამეჩების დიდ რაოდენობას, რომელთა სისხლის სარგებლობა მოჰქონდა წინაპრებისათვის. ჰინდუიზმში ეს ძველი წეს - ჩვეულება სრულდებოდა ნავარატრის საზეიმო დღეებში, მასთან ერთად სრულდებოდა დაშაჰრას წეს-ჩვეულება (ხალხური - დასარა) შუა სექტემბერში. ჰინდური მითი, რომელიც ამ ზეიმს ეხებოდა, ასახულია „მარკანდეა-პურანში“, ეს იკანასკნელი კი სულ სხვადასხვა არაარიული და არიული ტომებისა და ხალხების მიერ არის შექმნილი. განსაკუთრებით აღსანიშნავი, რომ პირველივე დღეს ნაშიერს თავისივე დედის მხრიდან ბაბუასთვის მოაქვს მსხვერპლი (შრადჰა). ტრადიციების დაცვა და გამოცემების მნიშვნელობები იმას მეტრყველებს, რომ კულტი მხოლოდ და მხოლოდ მატრიარქატის დროს წარმოიშვა. დევისთან დაკავშირებული სხვა კულტი უთუოდ უძველესი წარმოშობის უნდა იყოს, იგი დაკავშირებულია ტჰაგებთან - ავაზაკებთან, რომლებიც ადამიანებს რიტუალურად გუდავდნენ ხოლმე.
 
შაკტის კულტი
 
როგორც უკვე აღინიშნა, განსაზღვრული დროიდან პირველი ადგილი ვედურ პანთეონში რუდრამ დაიკავა, მეორე პლანზე გადასწია ინდრა. რუდრა ბოროტი ძალების განსახიერებაა, ისეთი ძალის პატრონია, ყველაფერს ანადგურებს, მაგრამ ისიც მფარველობს ადამიანს, თუკი დახმარებას სთხოვს მას, როცა ბოროტ ძალას შეეჯახება. უმთავრესად ჩრდილოეთ ინდოეთში წარმოქმნილი პირველი ჰინდური სექტები დიდ პატივს მიაგებდნენ რუდრას; მის სახელს დაუმატეს ეპითეტი შივა „ხელის მომმართველი“, „მოწყალე“. ამგვარად აღიქვამდა მას ხალხი, როგორც იდუმალს, ჩაუწვდომელს. ამის მეოხებით, სამყაროს გამაერთიანებელი უპანიშიდებში სწორედ მასთან მივყავართ. საყოველთაო სულს „შვეტაშვატაროპანიშადებში“ ეწოდება რუდრა, შივა, იშა, მაჰეშვარა. შივა სრულყოფილი იოგის ნიმუშია, რომელიც სულის ზსნისასკენ მიმავალი გზის მაჩვენებელია.
 
უძველეს შივაიტურ პაშუპატის ერთადერთ რეალობად მიაჩნია შივა, აბსოლუტი, რომლის ჩაწვდომა შესაძლებელია მხოლოდ შაქტის - უნივერსალური ქალური საწყისის ენერგეტიკული გამოვლინებით. ვედანტისის გავლენით მოძღვრება, რომლის თანახმად შეუძლებელია შაქტის შივასაგან განცალკევებით აღქმა, ამიტომ იგი როგორც შივას იგივობა, ისე განიხილება. მას, ვისაც არ ძალუძს მიმართოს ღმერთს-აბსოლუტს, უმაღლეს მიზანს მიაღწევს, თუკი მის ქალურ მანიფესტაციას - შაქტის მიმართავს, რაც უფრო კონკრეტული, შეცნობადია, აქვს მრავალი ღირსება და თვისება. თუმცა ჭეშმარიტი თაყვანისმცემლები, ამ შემთხვევაში ღრმა ფიქრებს ეძლევიან და მათი ყურადღება მთლიანად ტრადიციას აქ მიპყრობილი - პატიზე („ბატონი”), პაშაზე („ბორკილები”) და პაწუზე („სული”), ამასთან მათი ერთგულების ნამდვილი ობიექტი პატია, მაშასადამე, თვით შივა. მოგვიანებით ვედანტა კვლავ იმეორებს პაშუპატის სექტის ძველ იდეას იმის თაობაზე, რომ შივას მხოლოდ შაქტის მეოხებით შეიძლება ჩაწვდე. შივა მრავალნაირად გამოისახება - ახალი წარმოშობას იგი, მაგალითად, იგი, როგორც დედა, ისე ესწრება, ამიტომაც მისი კულტი დაკავშირებულია სქესობრივ ფუნქციებთანაც. ხესა და ქვაზე ამოკვეთილ ბარელიეფებსა და ჰორედიეფებს, რომლებიც სხვადასხვა ეროტიკულ სცენებს გამოხატავენ, ვხვდებით ბენარესში, ნეპალური ტაძრის კარებზე და სხვა შივაიტურ სალოცავებზე.
 
თუმცა, მრავალი ოჯახური, გვაროვნული, ტომობრივი ნაყოფიერების ქალთა ღვთაებებიც შაქტიდ იწოდებოდნენ. ხანდახან მათ თაყვანისცემას თან სდევდა სისხლიანი, წარსულში ადამიანის მსხვერპლად შეწირვა (ამაზე ქვემოთ გვექნება ლაპარაკი). ზოგან ამ ქალღმერთებს სიმბოლურად გამოხატავდნენ შივაიტური არდჰანა ნირაშვარის (ნახევრად მამაკაცი, ნახევრად ქალი: როგორც ადრე აღვნიშნეთ, ქალღმერთი მრგვალი ან ოთხკუთხედი, შუაში გახვრეტილი, ქვის ფილით გამოიხატებოდა, ხოლო მამაკაცი - ამ ნახვრეტში ჩადებული ქვის პატარა სვეტით. შივა ლინგამად გამოისახებოდა, რომელსაც არ გააჩნდა თავისი ღირსებები და გამოვლინებები, მხოლოდ ქალური საწყისი ანიჭებდა მას ქმედითობას, განვითარებას, სიცოცხლეს.
 
„დიდი შაქტის“ თაყვანისცემაზე, შაქტისტების რელიგიურ - ფილოსოფიური აზროვნების თანახმად, მოთხრობილია ტანტრებში, ეზოთერულ ტექსტებში, რომლებიც შივასა და შაქტის დიალოგია. ეს ტექსტები არა მარტო მისტიკურ ამბებს შეიცავს, არა მაგიკური წეს-ჩვეულებების, რიტუალების,გრძნეულ ქალთა შელოცვებს, მამაკაცისა და ქალის ურთიერთდამოკიდებულებასთან დაკავშირებულ რჩევებს, მეტაფიზიკურ მსჯელობასაც. ამჟამად ისინი გამიზნულია ყველა კასტის ადამიანებისათვის.ტანტრებში გამოხატული იდეები მოგვიანებით ქალების ღვთაებათა ადგილობრივი კულტების შემადგენელ ნაწილად იქცა. ამასთან დაკავშირებულმა სისხლიანმა მსხვერპლშეწირვამ, ავხორცმა და ზოგჯერ უწმაწურმა წეს-ჩვეულებებმაც კი, ტანტრიზმის ზეგავლენით, წმინდა რელიგიური, მისტიკური ხასიათი მიიღო. მხოლოდ ხელდასხმის გარკვეულ საფეხურს მიღწეულ შაქტისტებს შეეძლოთ შრიჩაკრას წეს - ჩვეულების შესრულება, როდესაც მორწმუნენი შაქტას შიშველი ქალის სახით სცემდნენ თაყვანს.
 
ღვთაება „დევი” დჰანორელი ბჰილების წარმოდგენაში
 
ბჰილების ტომი ცენტრალური ინდოეთის დასავლეთ ნაწილში, მდინარეები ტაპტისა და ნარბადას შორის საკმაოდ განკერძოებულად ცხოვრობენ. ანთროპოლოგიური თვალსაზრისით, ბჰილები მუნდას განეკუთვნებიან, მაგრამ გუჯარათულ ენაზე ლაპარაკობენ. ალბათ, იმის გამო, რომ მოსაზღვრე რაიონებში ისინი სულ უფრო და უფრო ერწყმიან გუჯარატელებს, მათი რიცხვი თანდათან მცირდება. მდინარე ტაპტის მახლობლად მცხოვრები ბჰილები ტომობრივი კულტის სხვადასხვა წეს-ჩვეულებებს ასრულებენ, მათი კულტი, უთუოდ, თავიანთი უწინდელი რელიგიის ჩვეულებრივი ჰინდუიზმის გუჯარათულ ფორმებთან ნარევია. მათი თავდაპირველი რელიგია მკვლევართათვის ჯერჯერობით ამოცანად რჩება. წინამდებარე თავის ავტორმა ერთობ მძიმე მდგომარეობაში ჩააყენა თავისი თანამოსაუბრე, დჰანორის ევანგელიკური ეკლესიის მისიონერი დოქტორი ჰედბერგი, როდესაც მას ამის თაობაზე ჰკითხა, ვინაიდან ნებისმიერი პასუხი ასეთ შეკითხვაზე მხოლოდ სავარაუდო შეიძლება იყოს. დოქტორმა ჰედბერგმა უამბო მას ბჰილების ლეგენდა ამ რიტუალის წარმოშობის თაობაზე, რაც, ჩვენი აზრით, უფრო ძველ ტრადიციასთან უნდა იყოს დაკავშირებული.
 
დჰანორელი ბჰილების წინაპრები თავდაპირველად თითქოს ბუნების სულებს სცემდნენ თაყვანს და მათ ადამიანებს - ყოველწლიურად რამდენიმე კაცსა და ქალს სწირავდნენ მსხვერპლად, ამასთან ყველაზე მნიშვნელოვანი საშემოდგომო მსხვერპლშე- წირვა იყო. მსხვერპლს თავისი მახვილით სჭრიდნენ და მას სულებს სწირავდნენ სისხლთან ერთად, რომელსაც ჭურჭლით აგროვებდნენ ან სამსხვერპლო ქვის ღრმულებში გუბდებოდა. მაგრამ ეს მსხვერპლი თითქოს დიდ იდეას არ ჰყოფნიდა, ამიტომ კიდევ უფრო მეტ ადამიანს ხოცავდნენ. ამრიგად, ტყუილუბრალოდ იღუპებოდა ქალღმერთის მრავალი თაყვანისმცემელი, მასთან ერთად რომ ებრძოდნენ ავ სულებს. ბჰილები დღემდე თაყვანს სცემენ ამ ქალღმერთს - ტუიასი ბჰოვანის (სანსკრიტულად - ტულასი ბჰოვანი). თავდაპირველად იგი დემონი - ბჰუტების ქალღმერთი იყო, საკუთარ დედად რომ მიიჩნევდნენ. ადამიანთაგან მას მხოლოდ ზოგიერთი ხელდასხმული თუ იცნობდა. ისინი ხის ქვეშ მისტერიებს აწყობდნენ და თაყვანს სცემდნენ მას, ვით მფარველსა და დემონებისათვის მოწყალების მთხოვნელს.
 
ერთხელ ტუიასი დჰანორში მივიდა და ფუღურო ხეზე ჩამოჯდა, რომელიც დღემდე დგას მდინარის მარცხენა ნაპირას შუა ბაზარში. ეს იყო ადგილი, სადაც თავს იყრიდნენ ტუიასის ხელქვეითი დემონები, მოსახლეობას მსხვერპლს რომ სთხოვდნენ იმ პირობით, რომ დანარჩებს ხელს არ ახლებდნენ და სენსა და უბედურებას თავიდან ააშორებდნენ. და აი, რა მოხდა იმ დროს, როდესაც მართლმორწმუნე ჰინდუები დაჰაჰრას ზეიმობდნენ: ბჰილები მოვიდნენ მდინარის მარცხენა ნაპირზე, რათა აქ ხის ქვეშ დემონებისათვის მსხვერპლი შეეწირათ და ამით გული მოეგოთ მომავალი წლისათვის, მაგრამ ძალიან გაუკვირდათ, როდესაც ხის ძირას ლამაზი ყმაწვილი ქალი იხილეს. კიდევ უფრო გაოცდნენ, როდესაც ქალმა მათ უბრძანა, თოკი შეეხსნათ და გაეშვათ შეკოჭილი ადამიანები. დემონების შიშით ბჰილებმა ვერ გაბედეს მისი ბრძანება შეესრულებინათ, მაგრამ ქალი გამოუტყდა, რომ ტუიასი ბჰოვანი, დემონების მბრძანებელია, რომელთანაც შერკინებას ვერც ერთი მათგანი ვერ გაბედავდა. მან ხალხს აუხსნა, როგორ ებრძოლათ დემონებთან და თვითონ გარეკა ისინი შორს უდაბნოში, შემდეგ დაპირდა ბჰილებს, რომ მსხვერლ-შეწირვას ასწავლიდა. ქალღმერთმა უბრძანა მათ, კამეჩები და შავი თხები მოეყვანათ, ხიდან ყვავილები მოწყვიტა, მაგარი სასმელი დარუ დაამზადა, რომელიც მსხვერპლშეწირვისას უნდა შეესვათ, აუხსნა ხალხს როგორ უნდა შეეწირათ ზვარაკად ცხოველები. ბჰილებს ძალიან გაუხარდათ და სთხოვეს ქალღმერთს დარჩენილიყო მათთან. ტუაიასიმ მისცა მათ დარუ, რაც ძალიან მოეწონათ და ისინი ღმერთს მიუახლოვა. რაკი ბუნებით თავშეუკავებელი ადამიანები იყვნენ, ძალიან ბევრი დალიეს და ჩაეძინათ, ქალღმერთი კი ჩუმად გაიპარა და აღარ დაბრუნებულა.
 
ეს ლეგენდა საოცრად ჰგავს დევი-მაჰამატის ლეგენდას „მარკანდეიაპურადან”, განსაკუთრებით, მისი დასასრული, „როცა დემონებმა შუმბჰამ და ნიშუმბჰამ ღმერთები დაამარცხეს, ჰიმალაიში წავიდნენ და დევის ლოცავდნენ. უცებ პარვატი, შივას ცოლი იხილეს, რომელიც განგაში საბანაოდ მიდიოდა. მისი სხეულიდან გამოვიდა ულამაზესი ყმაწვილი ქალი. შუმბჰა შეევედრა სუგრივას, იმ ქალისთვის ებრძანებინა, ცოლად გაჰყოლოდა მას, მაგრამ რაკი წარმატებას ვერ მიაღწია, დემონების მეფემ შუბჰამ ქალის წინააღმდეგ ჯარი გაგზავნა, მაგრამ ქალმა ჯარის უმეტესობა გაანადგურა, დანარჩენი კი ლომმა ამოწყვიტა, რომელზეც თვითონ იჯდა“.
 
დევიმაჰატმას ლეგენდაში არსად იხსენიება ვიშნუიტების წმინდა ბალახი, ტულსი; დევისთან მიმართებით იგი შეიძლება ნახსენები ყოფილიყო მხოლოდ მაშინ, როდესაც ხალხურ რწმენაში დაიწყო შივაიტური და ვიშნუიტური კულტების შერევა, მაშასადამე, ბევრად უფრო გვიან, როცა ველის ბჰილებმა გუჯარატელ ვიშნუიტებთან კონტაქტი დაამყარეს; სატპურელ ბჰილებს შემორჩათ კულტის წმინდა შივაიტური ხასიათი.
 
ბჰილები რეგულარულად არ ასრულებენ რელიგიურ წეს-ჩვეულებებს, მაგრამ ყოველწლიურად აღნიშნავენ ოთხ დღესასწაულს, რომელთაგან ყველაზე მნიშვნელოვანია საშემოდგომო ზეიმი. მათ არ გააჩნდათ ტაძრები, ამიტომ წეს-ჩვეულებების შესრულებისა და მსხვერპლშეწირვის ადგილებს დევასთჰანს /ტაძარს/ უწოდებდნენ, ხოლო იმ ადგილებს, მაგიკური ქმედება სრულდება და შელოცვა წარმოითქმება ბჰუტასთანს. იგი ცარიელი ადგილია ზოგჯერ შუა ტყეში, სადაც რომელიმე ძველი ხე დგას, მაგალითად, მაჰუდა, პიპალი ან ნიმი. არცთუ ისე იშვიათად ხის ირგვლივ აღმართავდნენ დაბალ ტერასს საკრალურ ადგილზე დებდნენ უთლელ ქვას, რომელზეც სინგული იყო წასმული, ან შავი წერტილებით თუ წითელი წერტილებითა და ხაზებით იყო მოხაზული. აქვე იდგმებოდა ცხენის ორი თიხის ფიგურა, ორი ერთმანეთის შემყურა თავი რომი ება, ხოლო მათ შორის პალო ან დიდი ქვა იყო, ხანდახან კი გადაბრუნებული ქოთანი იდო - დიდები ქვემოთ და პატარები ზემოთ.
 
ჩვეულებრივ დღეებში ბჰავანის არ მიმართავენ არც ქალები, არც კაცები. ისინი მსხვერპლად სწირავენ დემონებს ყვინჩილებს, რომელთაც თვითონ მიირთმევენ, რაკი ბჰუტებს მხოლოდ ფრინველის სისხლი სჭირდებათ.
 
ღვთაება „დევი” მუნდებსა და დრავიდების წარმოდგენაში
 
მუნდები ცხოვრობდნენ ძირითადად ჩრდილოეთ ინდოეთის შუაგულში, განგის სამხრეთ-აღმოსავლეთით, მაგრამ კომპაქტურად კი არ სახლობენ, არამედ ცალკეულ, ერთმანეთისგან მოწყვეტილ ტომებად და გვარებად ცხოვრობენ.. ძველად ისინი აღმოსავლეთით სახლდებოდნენ, რასაც მათი ანთროპოლოგიური ტიპი მოწმობს. ტრადიციამ შემოგვინახა გადმოცემები მათი დასავლეთიდან აღმოსავლეთისკენ გადმოსახლების თაობაზე. ამავე დროს იქმნება შთაბეჭდილება, რომ თავდაპირველად ინდოეთის მკვიდრნი იყვნენ დრავიდები, რომლებმაც ახალმოსულთა (მათ შორის მუნდებისაც) ძალდატანებით სამხრეთისკენ დაიხიეს. ამ ისტორიულ პერიოდში ორივე ტომი არიელებს შერია, რომლებმაც მათზე კულტურული ზეგავლენე მოახდინეს.
 
მუნდას ღვთაებებს, რომელთაც „ბუნგო“ ეწოდება, სქესის მიხედვით არ განსხვავდება.. ისინი, კაცმა რომ თქვას, დემონები იყვნენ (სანსკრიტ. „ბჰუტა”), და მხოლოდ დამატებითი თვისებები, სანსკრიტული სიტყვებით რომ აღინიშნებოდა, მიუთითებდნენ დემონის სქესს. ის, რომ ქალურ საწყისის მუნდები ოდესღაც განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებდნენ, ამას მოწმობს მათი საზოგადოების პატრიარქალური ორგანიზაციის გადმონაშთები. ამასვე ადასტურებს გვაროვნული ენდოგამური ჯგუფის თავდაპირველი არსებობა, რაც დედის მხრიდან მემკვიდრეობითობასთან იყო დაკავშირებული, და, ალბათ, პატრიარქატთან დაკავშირებული ეკზოგამური ჯგუფის არსებობასთან. ასეთივე საზოგადოებრივ ორგანიზაციას ვხვდებით მრავალ დრავიდულ ტომშიც. ამით აიხსნება ისიც, რომ მუნდებსა და დრავიდებში ძველად გავრცელებული იყო მრავალქმრიანობა, რომელიც უახლოვდება ავსტრალიის ორგვაროვან პოლიანდრიას.
 
ამგვარ ორგანიზაციათა გადმონაშთები ყველაზე უფრო შემორჩენილია ნაიართა დრავიდულ კასტაში. ამაზე ჯერ კიდევ 1563 წელს წერდა ვენეციელი ვაჭარი ჩეზარე ფრედერიკი, რომ მეფედ აქ მისი ერთ-ერთი მემკვიდრე ვაჟიშვილი კი არ ხდება, არამედ მისი დის ვაჟიშვილი...
 
XVIII საუკუნის მონაცემებით, ამ კასტაში შვილები მამას კი არ ეკუთვნოდნენ, არამედ დედის ძმას. ჩვენ საუკუნემდე ახალგაზრდა ნაიარელ ქალს, რომელმაც სიმბოლურად იქორწინა მამაკაცთან, პალმის ფოთოლსა ან მახვილთან, უფლება ჰქონდა ეცხოვრა თავის უმაღლესი კასტის ნებისმიერ მამაკაცთან, მაინც მასთან მივიდოდა. კაცი ქალის სახლში შესვლამდე კართან ტოვებდა ფარ-ხმალს ან სხვა რამე იარაღს. ეს იმას ნიშნავდა, რომ სანამ იგი სახლში იმყოფებოდა, სხვას სახლში შესვლის უფლება არ ჰქონდა. მოგვიანებით ასე თავისუფლად დაქორწინებული მხოლოდ ათი კაცი იყო. XX საუკუნის დამდეგს მრავალქმრიანობა ნაიარებში მხოლოდ დეკანის რაიონების ძალიან შორეულ კუთხეებში შემორჩა.
 
მრავალქმრიანობა არსებობდა აგრეთვე კანდიელ სინგალთა შორის ცეილონზე, ვიდრე კუნძულზე ევროპელები გამოჩნდებოდნენ, მაგრამ შემდეგ თანდათან გაქრა. მრავალქმრიანობა ფართოდ იყო გავრცელებული როდითა (ყველაზე დაბალი კასტა) შორის, ჯერ კიდევ ჩვენი ასწლეულის დამდეგს ინდოეთსა და ცეილონზე ეს საზოგადოებრივი ორგანიზაცია მჭიდროდაა დაკავშირებული მრავალქმრიანი ქალღმერთის კულტთან. მუნდების ტომებს, უპირველეს ყოვლისა ორაონელებს ჰყავდათ, ნადირობისა და ნეყოფიერების ქალღმერთი ჩანდი. სხვა შემთხვევაში „მუტრი ჩანდი“ იყო, რომელსაც ყოველწლიურ დღესასწაულებზე თაყვანს სცემდნენ უცოლო ყმაწვილები, სოფლად, საერთო „მამაკაცთა“ სახლში რომ ცხოვრობდნენ.
 
„მუტრი ჩანდის“ თაყვანისცემის დღესასწაული, რომელსაც ხელი უნდა შეეწყო მამაკაცთა შთამომავლობის სწრაფ გაჩენას, აღწერილი აქვს ს. ჩ. რიოს: „ზედიზედ სამ ღამეს გრძელდება საგანგებო მოედანზე გამართული ყმაწვილკაცების „აქჰრად” წოდებული ცეკვა“. ცეკვიდ დროს ისინი ჰპარავენ საყურეებს ქალიშვილებს. მეოთხე დღეს, მზის ჩასვლის შემდეგ ახალგაზრდა ორაონელები თაყვანს იყრიან აქჰრაზე, შემდეგ კი ბორცვზე ადიან ტან-აქჰრაზე. იქ მუდრი ჩანდის სიმბოლოა (ხის ფესვებს შორის ნახევრად ჩაფლული ქვა). სამსხვერპლოდ ამორჩეული ყმაწვილი ჩაფლული ქვის ძირას თხრის ორმოს, კლავს შავ მამალს და მის სისხლს ღვრის ორმოში (სადაც ქალიშვილებისათვის წართმეულ საყურეებთან ერთად დებს მამლის თავსაც. შემდეგ ყველანი ერთად ყვირიან: „ჰკუკოე ქჰადარგჰატრა ნეკე, კუკოე კჰადარ, ბერნჰე ნეკე”) „დაე, იმრავლონ ყმაწვილებმა და არა ქალიშვილებმა”), „რის შემდეგ ასწორებენ ორმოს და მიწას აყრიან“. მერე ყველა სოფლის აქჰრაზე მიდის და გვიან ღამემდე ცეკვავენ.
 
„ორაონული“ სოფლის მთავარი ქალღმერთია „ჩაალო პაჩო“, რომელსაც ინდოევროპულ ენებზე „საირანა ბურჰია“ („მოხეტიალე დედაბერი”) ეწოდება. მის მიერ არის ნაკურთხევი ვაზისგან დაწნული ჯამი, რომელიც სოფლის ქურუმის სახლში ინახება, სადაც წლის ბოლოს ქალღმერთს მსხვერპლად სწირავენ პირველ მთაში მოყვანილ ბრინჯს. გარდა ამისა, მუნდები თაყვანს სცემდნენ ქალღმერთების ჯგუფს, რომლებზეც ძნელია რაიმე გარკვეული აზრის თქმა. ის ტომები, რომლებიც ცენტრალურ ინდოეთში სახლობდნენ, განსაკუთრებულ თაყვანს სცემდნენ შავი ყვავილის ქალღმერთს მარაის, მნიშვნელოვანი ღვთაება იყო აგრეთვე მიწისა და ნაყოფიერების ქალღმერთი, რომელსაც ორაონელები დჰარტიმაის უწოდებდნენ ქჰონდები - ტარა პენუ ან დჰარანები. წინათ მას მსხვერპლად ადამიანებს სწირავდნენ.