სიახლის დამატება

EVPATORI Web Resources


გამოკითხვა

მოგწონთ ნოველები - ჩვენი საქმე

დიახ
არა
კარგად იკითხება
ვერ გავიგე
ამორალურია


დარეგისტრირებული მომხმარებლები

maizer

დიმიტტი

Kaiadamiani

Vanga

ადვოკატიი




« ქალღმერთების კულტი - ოტაკარ პერტოლდი (გაგრძელება) »

კატეგორია: ვიცოდეთ

ავტორი: admin

თარიღი: 2018-02-05 13:56:01

ქალღმერთების კულტი - ოტაკარ პერტოლდი

ქალღმერთების კულტი - ოტაკარ პერტოლდი

ძველი დრავიდული ქალღმერთები
 
როგორც ევროპელები იტყობინებიან, რომლებმაც ჯერ კიდევ შოეულ წარსულში, ძირითადად, სავაჭრო კავშირი დაამყარეს დრავიდულ ინდოეთთან, დრავიდების ძველი წეს - ჩვეულებები ძალიან ჰგავს მუნდების წეს-ჩვეულებებს. პატარა ტომს, ზოგჯერ კი საგვარეულოსაც კი თავისი ქალღმერთი ჰყავს, რომელიც ნიშნეული თვისებებით გამოირჩევა. ტომთა გაერთიანებამ და ჰინდუიზმის საზოგადოებრივი და რელიგიური სისტემების გავლენამ ის გამოიწვია, რომ სხვადასხვა ქალღმერთს ყველა ტიპური თვისება შივას ცოლმა დევიმ შეისისლხოცა, თუმცა ზოგან შეინარჩუნა თავისი ძველი სახელები. ასე მაგალითად, მადურაიში შივაიტების უდიდესი ტაძარი აშენებულია მინაქშისა („თევზისთვალა”) და მისი მეუღლის შივა-სუნდარეშვარის საპატივცემულოდ. უცნობია, სახელდობრ რომელი ძველდრავიდული ტომთა ქალღმერთისაგან მიიღო მან ეს ეპითეტი.
 
იმ ქალღმერთებს შორის, რომელთაც დღემდე სცემენ თაყვანს მალაბარის სანაპიროზე, უპირველეს ყოვლისა უნდა აღინიშნოს ბჰაგავატი, რომელსაც თაყვანს სცემდნენ კოდუნგალურში (ქ. კაჩინში), ყველაზე საყვარელ სამლოცველო ადგილას. თავდაპირველად აქ იდგა წმინდა ხე, დაბალი მესერი რომ ჰქონდა შემორტყმული. წელიწადში ერთხელ მთელი სანაპიროს მცხოვრებლები ხისკენ მიმავალ გზას დაადგებოდნენ. გზად მიმავალი ხალხი ყვიროდა „ნადა-ა, ნადა-ა” („დაიკარგე აქედან!“) და ლანძღავდა ქალღმერთს. მიუახლოვდებოდნენ თუ არა ხეს, მას ქვებსა და ტალახს ესროდნენ, და თან განაგრძობდნენ სალანძღავი სიტყვების ძახილს. მეთევზეთა კასტის მეთაურს „ყული მუტაია არაინს“ უფლება ეძლეოდა, ანუ ერთ-ერთ პირველთაგანს წაებილწა წმინდა ხე. ბჰაგავატის კულტში შედიოდა თავაწყვეტილი დროსტარების მომენტებიც. წმინდა ხესთან საზოგადოების ყველაზე დაბალი ფენების წარმომადგენლებს მიუშვებდნენ. მსხვერპლად მიჰქონდათ მამლები, რომლებსაც იქვე კლავდნენ. ნაკურთხი წყლის ნაცვლად სვავდნენ რახსა და პალმის ღვინოს, მომსახურე ნაოარს რომ მოჰქონდა. ვერ შევძელი ზუსტად დამედგინა, დღესაც აღინიშნება თუ არა ეს დღესასწაული და იცვალა თუ არა მან სახე. კუდუნგალურის მახლობლად ეწყობოდა განსაკუთრებული მამლის დრესასწაულები ქალღმერთ კალის საპატივცემულოდ, რომელსაც თაყვანს სცემდნენ, როგორც გადამდებ სნეულებათა, ძირითადად ქოლერისა და ყვავილის ქალღმერთს. დახმარების საზღაურად ქალღმერთი ბევრ სამსხვერპლო სისხლს ითხოვდას. ქურუმის როლში გამოდიოდნენ ე.წ. ადიგალები, რომლბითაც მთელ მალაბარს უზრუნველყოფდა მხოლოდ სამი ოჯხი. ბრაჰმანებს მხვერპლშეწირვა არ უნდა აღესრულებიათ, ვინაიდან მათი სიწმიდის წყალობით ქალღმერთი ისე ძლიერდებოდა, რომ საშიშიც კი შეიძლება გამხდარიყო. ბჰარანის დღესასწაული აღინიშნებოდა ჩაიტრას (მარტი-აპრილი) თვეში. მალაბარის მკვიდრთ სწამდათ, რომ მომლოცაობაში მონაწილეობა ამ დრესასწაულის დღეებში, მატ იცავდა ზემოთხსენებული დაავადებებისაგან. ხელსაყრელი დღის არჩევის შემდეგ, ისინი ქალღმერთს თაყვანს ცემდნენ ჯგუფ-ჯგუფად და თან მოქონდათ სამსხვერპლო მამლები, ბრინჯი, მარილი, წიწაკა, ძირა, წითელი საღებავის ფხვნილი, ბეტელის ფოთლები და პალმის ქოქოსი. გზაზე თან უზრდელურ სიმღერებს მღეროდნენ, რასაც თან ასეთივე უწმაწური ცეკვები ახლდა. ნებისმიერ გამვლელს, სულერთია ქალი იქნებოდა თუ კაცი, აიძულებდნენ მათთან ერთად ემღერა და ასეთნაირადვე ეცეკვა. ისმებოდა დიდი რაოდენობის რახი პალმის ღვინო. მსხვერპლსეწირვა ტაძართან მიახლოებისას იწყებიოდა. მთავარი მდგომარეობდა იმაში, რომ თავად ტაძარზე და მიმდებარე ტერიტიორიაზე, რაც შეიძლება მეტი მამლის სიხლი ყოფილიყო.შემდეგ თანამგზავრები სახლებში მიდიოდნენ, ტაძარი იკეტებოდა შვიდი დღით. ამ პერიოდში არავინ ბედავდა მასში შესვლას, რამეთუ იქ დემონები ნადიმობდნენ, და თუკი დაარღვევდა აკრძალვას ვინმე, მას დემონები დაგლეჯდნენ. საშიში ავადმყოფობების ქალღმერთად, უწინარესად „სიყვითლის“, ითვლებოდა მადირის ტაძრის ქალღმერთი „მარია”. ტაძრის სახურავზე განლაგებულია ბავშვების პატარა ქანდაკებები, რამაც აიძულა სხვა მორწმუნეებს ემტკიცებიათ, რომ ამ არემარეში მცხოვრებნი ქალღმერთ მარიას ბავშვებსაც წირავდნენ, რასაც თითქოს თავად ქალღმერთის სახელწოდებაც მოწმობს. თუმცა მორწმუნე ჰინდუები ამ ფაქტს უარყოფენ. არა და, მართლს ჰგავს მარიას კავშირი შავი „ჩუტყვავილის“ ქალღმერთთან, რომელსაც ცენტრალურ ინდოთში თაყვანს ცემდნენ და მარიას თუ მერაის უწოდებენ.
 
ავადმყოფი ბავშვის დედას იგი ტაძარში მოჰყავდა, გუბეში განბანდა ხოლმე, თავის ტანსა და ბავშვს ზარდანჩის ფხვნილს აცხებდა, რომელიც სველ ტანზე ეკვრებოდა და ორივენი სიყვითლით დაავადებულებს ემსგავსებოდნენ. დედა და შვილი ტაძრის წინ დგებოდნენ, სამჯერ მოიხრიდნენ ქედს წმინდა ლეღვის წინაშე და ქურუმს სამსხვერპლო ძღვენს გადასცემდნენ. მათ შორის აუცილებლად უნდა ყოფილიყო კეთილსურნელი რამ, ყველაზე უფრო ქაფური. ქურუმი შეულოცავდა დასნეულებულს და სურნელოვან სითხეს ასხურებდა.
 
შემორჩა მრავალი ზღაპარი და ლეგენდა დრავიდულ ქალღმერთებზე, რომლებიც რაღაცნაირად დაკავშირებული იყვნენ.
 
ღვთაება დევისთან. მათი პირველადი რელიგიური ფუნქციები დიდი ხანია დავიწყებულია. მათგან ყველაზე ცნობილია კანაჰი. ამ ქალღმერთის - ერთგული მეუღლის ამბავი, შესულია ტამილურ ეპიკურ პოემაში „თქმულება ფეხის სამაჯურზე”. ამ თქმულებით ვეცნობით ტამილების ძველი ქვეყნის რელიგიური ცხოვრების მრავალ ფაქტს, რომლებიც იმას მეტყველებენ, რომ „კანაჰის“ ოდესღაც თაყვანს სცემდნენ სამხრეთ ინდოეთში, როგორც ჭეშმარიტ დევის - ქალღმერთს.. ამასავე მოწმობს ამ ქალღმერთისათვის მიძღვნილი ზოგიერთი წეს - ჩვეულების აღწერები.
 
ტამილთა ცეილონზე გადასახლების შემდეგ „კანაჰის კულტმა“ ფეხი მოიკიდა კუნძულის ჩრდილოეთ ნაწილში, საიდანაც გავრცელდა მის სამხრეთ ნაწილში, სადაც ამ ქალღმერთს თაყვანს სცემდნენ „პატინის“ სახელწოდებით. ცეილონზე მის საპატივცემულოდ დღესაც იმართება დღესასწაულები, განსაკუთრებით კანდისსა და კუნძულის სამხრეთით, დონდრეში. აქ შემონახულია ამ ქალღმერთისადმი მიძღვნილი სატაძრო წეს - ჩვეულებაც.
 
ადამიანის მსხვერპლად შეწირვა
 
ინდური, ევროპელებისა და მუსულმანების წყაროების მიხედვით, ადამიანის მსხვერპლად შეწირვის შემთხვევა დაფიქსირებულია მუნდების ტომში, უფრო ნაკლებად დრავიდებში, ადგილობრივ მკვიდრთა რელიგიურ ცხოვრებაში ინგლისის კოლონიური მთავრობის ჩარევამდე, მაშასადამე, XIX საუკუნის პირველ ნახევრამდე. კოლონიურდროინდელ ინგლისურ არქივებში შემონახულია მრავალი სასამართლო ოქმი და ჩანაწერი, რომლებიც ამ წეს-ჩვეულებების უტყუარი მასალაა. მაგრამ ამ მასალებით ვერ დაადგენ, მსხვერპლს მხოლოდ ქალღმერთებს სწირავდნენ თუ საერთოდ ღვთაებებს, მიუხედავად მათი სქესისა, ასევე უსქესო დემონებს, ბჰუტებს, ბონგოებსა და სხვ. გარდა ამისა ძნელი სათქმელია, ვიდრე მუნდები არიელ ტომებს შეერეოდნენ, მდედრობითი სქესის ღვთაებებს სცემდნენ თაყვანს, თუ მამრობითი სქესის ღმერთებს. ამის ერთადერთ დამადასტურებელ საბუთად შეიძლება მოვიყვანოთ ინდური ტრადიცია, რომლის თანახმად თაყვანისმცემლებისაგან ადამიანის მსხვერპლს ითხოვდნენ ქალღმერთები, რადგან ისინი განსაკუთრებით გამოირჩეოდნენ სისხლის მწყურვალებითა და სისასტიკით.
 
საარქივო მასალების თანახმად, ყოფილ ბერარის შტატში გონდობის დრავიდული ტომი მსხვერპლს სწირავდნენ კალის დანტევარის - ბასტარის რაჯის მფარველ ქალღმერთს, თთითქმის 1853 წლამდე, როდესაც ნაგპურის მთელი ტერიტორია ინგლისელებმა დაიპყრეს. არსებობს 1820 წლით დათარიღებული გ. გ. უილსონის საბუთი, რომ გონდობს შორის კაციჭამიაობა იყო გავრცელებული.
 
მუნდებს შორის ადამიანის მსხვერპლად შეწირვა (ონდოკა) ოდითგანვე ჩვეულებრივი ამბავი იყო. როგორც პოლიციის ოქმებშია დადასტურებული, რომლებიც მუნდების სოფლებში უგზოუკვლოდ დაკარგულებს ეხება, არ არის გამორიცხული, რომ ადამიანებს უახლოეს დროსაც სწირავდნენ. ს.ჩ. როის გადმოცემით, ამგვარი მსხვერპლშეწირვა მაშინ ხდებოდა, თუ ოჯახს, სოფელს, რაიონს თავს რაიმე უბედურება დაატყდებოდა ან ქურუმი ექიმბაში განაცხადებდნენ, განაწყენებული ან ბონგოს გულის მოსაგებად ადამიანის მსხვერპლია საჭიროო.
 
მუნდას ტომის წევრები მუდამ ღრმა საიდუმლოდ ინახავდნენ ამგვარ ფაქტებს, რამეთუ მიაჩნდათ, რომ დემონი თავად მიიყვანდა მსხვერპლს შესაწირველად. როგორც წესი ასეთი მსხვერპლი იყო სრულიად უცხო პირი, რომელიც შემთხვევით მოხვდა მორწმუნეთა სახლში. გვიან ღამით მსხვერპლის გამღებს, ამგვარი მსხვერპლი რამდენიმე პირის თანხლებით, გვიან ღამით შინიდან მიჰყავდათ ჯუნგლებში - შორეული მდინარის მთიან ხეობაში ან სხვაგან ძნელადმისადგომ ადგილას. აქ მსხვერპლი ჰაერში ხელებითა და ფეხებით ჰორიზონტალურ მდგომარეობაში ეწირათ. მსხვერპლის გამღები ღმერთს მიმართავდა, განსაკუთრებით, განაწყენებულ დემონს, განწირულზე აგდებდა ბრინჯის რამდენიმე მარცვალს და სამსხვერპლო ნაჯახით, ჯერ მას ჰკვეთდა, შემდეგ საჩვენებელ თითს და თიხის ქოთანში მოკლულის ცოტაოდენ სისხლი აგროვებდა. გვამს გულდასმით მალავდნენ, სისხლი და საჩვენებელი თითი კი შინ მიჰქონდათ და დებდნენ საშინაო საკურთხეველზე, სადაც დემონებს სცემდნენ თაყვანს, ლოცვებს წარმოთქვამდნენ, რის შემდეგაც თითს და სისხლს საკურთხეველის ქვეშ მიწაში მარხავდნენ.
 
ყველაზე გავრცელებული კულტი მუნდთა შორის, ბავშვების შეწირვა ყოფილა. ე.წ. მერია. „მერია“ - ეს იყო ბავშვი, ჩვეულებრივ თოთხმეტ წელზე მცირე ასაკის, რომელსაც იპარავდნენ, ან ყიდულობდნენ, შემდეგ კვებავდნენ, რათა შემდეგ მსხვერპლად შეეწირათ.
 
ეს ჩვეულებაგა ვრცელებული ყოფილა ტომთა დასახლების მთელ ტერიტორიაზე, და თუ ტრადიციებს დავუჯერებთ, დრავიდთა უმრავლესობაში. ჩვენი ცნობების ძირითად წყაროს წარმოადგენდნენ სასამართლო ოქმები, კოლონიალურ ადმინისტრაციის, სარაიონო ინსპექციის და პოლიციის ცნობები. ინგლისელების შესვლამდე ბავშვების მსხვერპლად შეწირვა წარმოებდა ქჰონდებში და აროანებში, ახლანდელი ურისას შტატში, ბასტარის გონდებში და აგრეთვე მთელ რიგ სხვა რაიონებში მცხოვრებელ ტმებში.
 
„გონდელი მერიის“ შესახებ ყველაზე ძველი მონაცემები წარმოდგენილია სამხრეთ - დასავლეთის სამოსაზღვრო პროვინციაში (ახლანდელი ურისას შტატი) გუბერნატორ ჯ. რ. ონსლის (1843-1845) საარქივო მასალებში. დაკითხვის ოქმებიდან ჩანს, რომ მსხვერპლად წირავდნენ სქესობრივად მოუმწიფებელ ყმაწვილებს არა უმეტეს 16-17 წლის ასაკისა. რაკი ყოველთვის საჭირო იყო ერთი „მერია“, მსხვერპლის გამღები რამოდენიმე კანდიდატურიდან მას არჩევდა შემდეგნაირად: ბიჭუნას უნდა გაევლო დროშებს შორის, რომელიც ბემბუკი ჯოხებზე იყო დამაგრებული, ერთ-ერთ დროშას წითელი ზონარი ჰქონდა შებმული. ბიჭუნა, რომელიც ამ ზონარს გაედებოდა, მიწის ქალღმერთს - „ტარიპენუს“ მსხვერპლად ეწირებოდა, დანარჩენებს კი მაინც კლავდნენ, რომ ხელისუფლების ორგანოებს არაფერი შეეტყო. ამ წესჩვეულების შესრულებისას ქალები ცეკვავდნენ და მუსიკალურ საკრავებზე უკრავდნენ, მაგრამ „მერიას“ ხელს არც ერთ მათგანი არ აკარებდა, რომ მსხვერპლი არ შებილწულიყო. მსხვერპლს წირავდნენ ყოველი წლის დღესასწაულზე, რომელსაც მუნდები „ჰარაბს“ უწოდებდნენ. გონდის ტომემები მერიებს მსხვერპლად სწირავდნენ იმ ტერიტორიაზე, რომლებიც ზარდანჩოს გამოსაყვანად იყო გამოყოფილი, ხოლო აროანები კი ბრინჯის ყანებში.
 
ჩვენს საუკუნეში ამ წესჩვეულების შესახებ დეტალების დადგენა მეტად ძნელი იყო. სოფლის მცხოვრებლები ამგვარი მსხვერპლის შეწირვის ფაქტებს უარყოფდნენ. ერთადერთ საბუთს - შემორჩენილს მერიის შესახებ წარმოადგენდა - იმ ადგილებში ბავშვების პერიოდული დაკარგვა, მაგრამ პოლიციაც უძლური იყო დაედგინა სიმართლე და საეჭვო პირების სასამართლო პროცესები ყოველთვის მთავრდებოდა ბრალდებულთა განთავისუფლებით, ანდა სასჯელის გამოტანით, როგორც ჩვეულებრივ მკვლელზე.
 
1921 წელს ინდოეთის სამეცნიერო კონგრესის, რაი ბაჰადურ ჰირა ლალი, ამტკიცებდა, რომ ცენტრალურ ინდოეთში მეოცე საუკუნის დამდეგს მსხვერპლად ადამიანების შეწირვის მრავალ შემთხვევას ჰქონდა ადგილი. ამის დასამტკიცებლად იგი ასახელებდა პოლიციის საჩივარს ადამიანის შეწირვის შესახებ, განსაკუთრებით საყურადღებოა ცნობა ჩანდის რაიონიდან: მერიების დიუდმა ქურუმმა მეზობელ მერიებს მოუწოდა მონაწილეობა მიეღოთ მოსავლის აღების დღესასწაულში და სამსხვერპლოდ მოეყვანათ მამაკაცი ბასტარიდან. შემწირველებმა თავი მოიყარეს ძველ ციხე-სიმაგრეში, სადაც მოთავსებული იყო ქალღმერთის გამოსახულება (ქანდაკება). ქურუმმა რამოდენიმეჯერ შეულოცა მსხვერპლს და შელოცვის შემდეგ მახვილის ერთი მოქნევით მსხვერპლს თავი მოჰკვეთა, დამსწრეთა დახმარებით კაცის უთაო ტანი ქურუმმა „წმინდა მიწაში დამარხა“.
 
1914 წელს ამ ტერიტორიაზე რეგისტრირებულ იქნა ასეთივე სამი შემთხვევა. ჩჰატისგჰარის ოლქში ვიღაცა კაცმა ბავშვი გამოსტაცა ქალს, რომელსაც ეს ესაა ჭიდან წყალი ამოეღო და შინ უნდა წასულიყო. იქ სადაც ღმერთების პატარა ქანდაკებები იდგა, უცნობმა კაცმა ბავშვს უმალ მოჰკვეთა თავი და თვითონ კი მიიმალა. მოგვიანებით პოლიციამ მკვლელს მიაგნო და სიკვდილით დასაჯა.
 
მოწმეების ჩვენებები საშუალებას იძლევა დავასკვნათ, რომ მსხვერპლის შეწირვის საშუალებები სხვადასხვა გარემოში არსებითად არ იცვლებოდა მსხვერპლის გამღებნი ამზადებდნენ დაახლოებით ორ მეტრო ნახევრიან, სქელი ბამბუკის ჯოხებს, რომელთა ერთი ბოლო შუაზე იყო გაჭრილი, მერიას ყმაწვილს ჩვეულებრივ აწვენდნენ მიწაზე, კისერს შუაზე გაპობილ ბოლოში აყოფინებდნენ, ერთ-ერთ მამაკაცთაგანი ამ ბამბუკის კეტს მთელი ძალით მიწაზე აჭერდა, გაჭრილი ბამბუკის ბოლოთი, მსხვერპლს წელზე აწვებოდა, ზოგჯერ მსხვერპლი მაჯებით ეკავათ. შემდეგ ქურუმი სამსხვერპლო წერაქვით, ცოცხალ ბიჭუნას კიდურებს აჭრიდა. ჯერ ფეხებს კოჭებამდე, შემდეგ ორივე წვივებს მუხლებამდე და თეძოებს წელამდე. სამ თანაბარ ნაჭერს ჰკვეთდა აგრეთვე დუნდულებსა და ზურგიდან, ამ ნაჭრებს შემდეგ მარხავდა ზარდანჩოს ყანასა და ბრინჯის ყანის ხნულებში. მსხვერპლი ქალღმერთ დჰარანისათვის იყო განკუთვნილი, მსხვერპლს ზოგჯერ სხვა ღვთაებებსაც სწირავდნენ, იქვე მარხავდნენ ტანსაც.
 
მუნდებს სხვა საშინელი წეს-ჩვეულებებიც ჰქონდათ. დაწვრილებითმა აღწერილობამ მათ შესახებ ჩვენამდე ვერ მოაღწია. მაგალითად, ერთ-ერთ წეს-ჩვეულების შესრულებისას ბავშვს ხელებს უთოკავდნენ, ზოგჯერ კი ცოცხლად მარხავდნენ კისრამდე. ჯ.დ. ონსლი გვატყობინებს „გორე-გარის“ სასტიკ და მტანჯველ წეს-ჩვეულებებზე, როცა ბავშვს ფეხებით მარხავდნენ მიწაში.
 
ს.ჩ. როი გადმოგვცემს, რომ თუკი წესჩვეულებების შესრულების მომენტებისათვის სახლში მერია არ აღმოჩნდებოდა, მაშინ მის ნაცვლად სამსხვერპლოდ მიჰყავდათ ვინმეს ხნიერი დედა ან მამა. მოსაზრება არც თუ ისე დამაჯერებელია, მაგრამ როიმ ეს დასკვნა გამოიტანა შედარების საფუძველზე იმ მასლებისა, რომლებიც ჩრდილოეთ ოკეანეს კუნძულებზე მცხოვრებ მთელი
 
რიგი ტომების ანთროპოლგიოური გამოკვლევების შედეგად მიიღო. ერთსა და იგივე ქალღმერთის კულტში ხშირად შეიმჩნევა წესჩვეულებების განვითარება ორი მიამრთუელბით. ასეთი „ორსაფეხურიანი” სტადია იმ შემთხვევაში იქნებოდა შესაძლებელი, თავდაპირველად რომ არსებულიყო ქალთა ღვთაებები თავიანთ დამოუკიდებელ კულტებთან ერთად. ამის შედეგად ქალღმერთი, რომელსაც ერთი განსაზღვრული სახელი ქონდა, რამოდენიმე რიტუალის ობიექტი ხდებოდა, რაც ნათლად ჩანს ქალღმერთ კალის მაგალითზე. მოხდა შერწყმა რიტუალებისა არიელებამდელი ქალღმერთის /რომლის სახელიც დღემდე უცნობია/, არიელი დევისა და რომელიღაც მუნდოდრავიდული სისხლის მწყურვალ ქალღმერთისა, რომელმაც გუნდებში და სხვა ტომებში უთუოდ შეინარჩუნა თავისი ძველებური სახელი - მარაი. უთუოდ ასევე ვითარდებოდნენ სხვა ქალღმერთების ვთქვათ, პუნუსა და დჰარანის კულტებიც.