« ქართული ჭიდაობა / Georgian Wrestling »

ავტორი: admin

თარიღი: 2013-06-01 14:38:36

ქართული ჭიდაობა / Georgian Wrestling

საქართველოში ქართული ჭიდაობა სპორტის ერთ-ერთი უძველესი და ულამაზესი სახეობაა. იგი საუკუნეების ქარტეხილებში, თავდასხმებსა და ბრძოლების ქარცეცხლში გამოწრთობილი ხალხის მიერ დახვეწილი ეროვნული საუნჯე და კულტურული მემკვიდრეობაა. მან მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა ქართველ მეომართა ბრძოლისუნარიანობის ამაღლებასა და ფიზიკურ წრთობაში. სწორედ ამიტომ საქართველოს მეფეები, საზოგადო მოღვაწენი, მწერლები, პოეტები განსაკუთრებული ეპითეტებით ამკობდნენ ქართულ ჭიდაობას და გამორჩეულ ფალავნებს.
 ძველ ქართულ ლიტერატურულ და ისტორიულ პირველწყაროებში ჭიდაობა „რკენის“ სახელწოდებით არის ცნობილი. იგი ნახსენებია მეცხრე საუკუნის ჰაგიოგრაფიულ ძეგლში - „ცხოვრება სვიმონ მესუეტისა“. ჭიდაობის სცენაა გადმოცემული უძველეს თქმულებაში ამირანზე, სადაც გმირი ამირანი უძლეველ ფალავნად გვევლინება. საფალავნო ამბებზე მოგვითხრობს XII საუკუნეში შექმნილი მოსე ხონელის „ამირანდარეჯანიანი“ და იოანე შავთელის „აბდულმესიანი“. „ქართლის ცხოვრების“ ქრონიკებში ასახულია უძველესი ფალავნების სადუნ მანკაბერდელის, მზეჭაბუკ ათაბაგისა და სხვათა საფალავნო ამბები.
 საქართველოს ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული ტაძრის - ალავერდის ფრესკაზე აღმოჩენილია ქართულ საჭიდაო ტანსაცმელში (ჩოხებში) გამოწყობილი ორი მოჭიდავის გამოსახულება, რომელიც XI საუკუნით თარიღდება.
 უცხოელ მემატიანეთა ცნობებიდან საყურადღებოა რომაელი ისტორიკოსის დიონ კასიოსის ცნობა, რომლის მიხედვითაც ჩვ.წ.აღ.-ით II საუკუნეში იბერიის მეფე ფარსმანს რომში თავისი ამალით მონაწილეობა მიუღია სპორტულ ასპარეზობაში. ქართველთა მეფეს პირველობა მოუპოვებია ცხენოსნობაში, მის ვაჟს, მითრიდატეს კი - ჭიდაობაში.
 იტალიელმა ბერმა ჯიოვანო პლანო კარპინმა (1182-1252 წწ.), რომელიც მონღოლთა ურდოში იმყოფებოდა, ასეთი ცნობა შემოგვინახა: „ორი ქრისტიანი ქართველი მათივე გაწვევით ორ თათარს დაეჭიდა და ორივე დასცა, მაგრამ ისე კი, რომ მათთვის არაფერი დაუშავებიათ, სხვა თათრები გაბრაზდნენ, ქართველებს  გააფთრებით ეცნენ, თითოს თითო ხელი მოაცილეს და დაამტვრიეს“.

 ძველ საქართველოში ჭიდაობა ძირითადად სოფლებში იმართებოდა. როგორც ეთნოგრაფიული მასალებიდან ირკვევა, საქართველოს სხვადასხვა მხარეში გავრცელებული ყოფილა ჭიდაობის თხუთმეტი სახეობა: „ქართულ-კახური“ ჭიდაობა, სვანური „ლიბრგიელ“ და „ლიბურძგვალ“, რაჭული „ღოჯური“, იმერული „საბეჭურით“ ჭიდაობა, გურული „ჭედობა“, მეგრული „რკინაობა“, მეგრული „მოშდამოშ“, მთიულური „იღლიღორა“, ფშავური ჭიდაობა, მესხური ჭიდაობა, ინგილოური „ქამარ-ქამარ“ და სხვა.
 მოგვიანებით ქართული ჭიდაობა ქალაქებშიც დამკვიდრდა. XIX საუკუნეში თბილისში თითქმის ყველა უბანს თავისი საჭიდაო ჩოხა ჰქონდა. ასპარეზობებზე კი ახლომახლო სოფლებიდანაც ჩამოდიოდნენ.
 სარბიელზე გამოდიოდნენ იმ დროის ლეგენდარული ფალავნები დათა ხიზამბარელი, კულა გლდანელი, ნესტორ ესებუა, სანდრო კანდელაკი, კოსტა მაისურაძე, იაკობ ეგნეტაშვილი, ვანო აბულაშვილი, ვანო მიდელაური, მიხა ქურხული და სხვები. მაშინდელი პრესა დიდ ადგილს უთმობდა ფალავანთა ასპარეზობებს, დეტალურად აღწერდნენ ცალკეულ შერკინებებს, მათ შორის უცხოელ მოჭიდავეთა მონაწილეობით. სხვადასხვა დროს თბილისს სწვევიან მოჭიდავეები პოლონეთიდან, თურქეთიდან, ირანიდან, რუსეთიდან, ფინეთიდან, იაპონიიდან, ამერიკიდან და სხვა ქვეყნებიდან.
 დღეს საქართველოს ქალაქებში, რაიონებსა და სოფლებში მეტ-ნაკლებად მნიშვნელოვანი საერო თუ რელიგიური დღესასწაული ისე არ ჩაივლის, ქართული  ჭიდაობა რომ არ გაიმართოს. მეტიც, მოჭიდავეთა პაექრობა ერთ-ერთი უმთავრესი სანახაობაა ზეიმისა, რომელსაც დიდძალი ხალხი ესწრება. როგორც წესი, ორთაბრძოლები იმართება ღია ცის ქვეშ ნახერხმოყრილ სარბიელზე, ცეცხლოვანი საჭიდაო მუსიკის თანხლებით და გრძელდება გვიან საღამომდე, ვიდრე ფალავანი არ გამოვლინდება, რომელსაც ტრადიციულად ცოცხალი პრიზით - ყოჩით აჯილდოებენ.