« ნიკოლა ტესლა / Тесла Никола / Nikola Tesla »

კატეგორია: ვიცოდეთ

ავტორი: admin

თარიღი: 2013-10-12 00:18:38

ნიკოლა ტესლა / Тесла Никола / Nikola Tesla

1908 წლის 30 ივნისის დილას ცენტრალური ციმბირის ტერიტორიაზე მრავალი ადამიანი ფანტასტიკური სანახაობის მომსწრე გახდა – ცაზე რაღაც უზარმაზარმა განათებულმა ობიექტმა გადაიფრინა, რომელიც შიშინის მსგავს ხმას გამოსცემდა. თანდათან მისმა სიკაშკაშემ მზისას გადააჭარბა, შემდეგ კი აფეთქებების სერია დაიწყო. საშინელი სიმძლავრის ტალღამ დედამიწას ორჯერ შემოუარა გარშემო. რა იყო ეს მოვლენა?

დღესდღეობით ასზე მეტი ჰიპოთეზა არსებობს – მეტეორიტი, კომეტის ნაწილები, აფეთქებული აირის ნაკადი.. ამბობენ, რომ ეს შესაძლოა ყოფილიყო პატარა შავ ხვრელთან ან ანტიმატერიასთან შეჯახება, გაჩნდა ამოუცნობი მფრინავი ობიექტის ჩამოვარდნის ვერსიაც. არის კიდევ ერთი ვარიანტი, რომელიც ერთი შეხედვით ყველაზე მეტად შეუძლებელი ჩანს – ამ კატასტროფაში დამნაშავეა დედამიწაზე მობინადრე ადამიანი – მეცნიერი, რომელსაც ზოგიერთები უწოდებდნენ მისტიფიკატორს, სხვები – დიდ გამომგონებელსა და ყველა დროის უდიდეს გენიოსს, ზოგნიც – ზეადამიანს. მისი სახელია ნიკოლა ტესლა.

 

ტესლა გასაოცარი ადამიანი იყო, რომელმაც კაცობრიობისთვის საჭირო მრავალი რამ შექმნა. ის ითვლება ისტორიის ერთ-ერთ უდიდეს მეცნიერ-გამომგონებლად. ხშირად, როდესაც ადამიანთა განვითარების ისტორიაზე საუბრობენ, გამოყოფენ ორ უდიდეს პიროვნებას – ლეონარდო და ვინჩისა და ნიკოლა ტესლას. შეუძლებელია მათი შედარება, თუმცა აშკარაა, რომ ორივე დიდი გენიის პატრონი იყო.

ხორვატიაში დაბადებული სერბი ნიკოლა ჩეხეთის რესპუბლიკაში სწავლობდა, მუშაობდა ბუდაპეშტში, პარიზში, პრაღაში, სტრასბურგში და აშშ-ის სხვადასხვა ქალაქებში. ფაქტობრივად, სწორედ მან შეუწყო ხელი მთელი პლანეტის ელექტრიფიკაციის დაწყებას. განავითარა ცვლადი დენის სისტემა (AC), შექმნა ელექტროძრავები და მაღალი სიხშირის ტრანსფორმატორები, რომლებზეც დაფუძნებულია მთელი მრეწველობითი სამყარო. მას უნდა ვუმადლოდეთ, რომ დღეს ჩვენი სახლები, სოფლები და ქალაქები განათებულია. ტესლა ასევე გახლავთ რადიოს ნამდვილი შემქმნელი, არა ალექსანდრე პოპოვი ან გულიელმო მარკონი, რომლებმაც რეალურად მისი ნაშრომები და პატენტები გამოიყენეს. ტესლამ შექმნა პირველი მექანიზმი, რომელიც შორიდან კონტროლდებოდა, აღმოაჩინა რობოტიკისა და მზის ენერგიის ძრავის პრინციპები, ვილჰელმ რენტგენზე ადრე გადაუღო X სხივებით ფოტო საკუთარ ხელს, შექმნა ელექტროენერგიის მრიცხველი, ავტომობილის სპიდომეტრი, ფლუორესცენციული ლამპები, ელექტრული საათები, ელექტროთერაპიის მოწყობილობები და ა.შ. ეს სია საკმაოდ გრძელია.

მთლიანობაში ტესლას ეკუთვნის დაახლოებით 1000 გამოგონება მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის სხვადასხვა სფეროებში. ბევრ მეცნიერთა გამოგონებები ჯერ კიდევ მათ ცხოვრებაში ძველდებოდა, რადგან ადამიანური პროგრესი ძალიან სწრაფი ნაბიჯებით მიიწევს წინ. ტესლა კი გამონაკლისი იყო, ის წარმოადგენდა იმ იშვიათ შემთხვევას, რომლის ნაშრომებიც 1 საუკუნის შემდეგ ისევ ისე მოქმედებს. მან მშვენივრად იცოდა, როგორ განვითარდებოდა მეცნიერება. მას ეკუთვნის იდეები ელექტრონულ მიკროსკოპსა და ლაზერებზე, ტელევიზორებსა და მობილურ ტელეფონებზე, ინტერნეტზე და სხვა მრავალ რამეზე, რომლებიც დღესდღეობით რეალობაა. მისი ზოგიერთი ექსპერიმენტი საკმაოდ სახიფათო იყო, მაგრამ შეგვიძლია თუ არა დავადანაშაულოთ ის ტუნგუსკის კატასტროფაში?

მეცნიერთა თქმით, ტუნგუსკის კატასტროფის სიმძლავრე 1000-ჯერ აღემატებოდა იმ ატომური ბომბის აფეთქებას, რომლებიც ამერიკელებმა ჰიროსიმაში ჩამოაგდეს. ეს მოვლენა უკიდურესად ძლიერი გახლდათ. ის თითქმის მთელი დღე გრძელდებოდა და უბრალო აფეთქებასთან ვერ გაიგივდება. ბევრი საიდუმლო უკავშირდება ამ მოვლენას და ათეულობით წლების განმავლობაში მკვლევარები წინააღმდეგობებს აწყდებოდნენ. აღსანიშნავია ისიც, რომ არ აღმოუჩენიათ რაიმე ობიექტის ნარჩენები, რაც ეჭვს ბადებს იმ ვერსიაში, რომ ეს მეტეორიტი იყო. არ წარმოშობილა კრატერი ან ღრმული, რასაც წააწყდნენ, იყო მოცლილი ტყე და მიწაზე დაწოლილი ხეები. არის კიდევ ერთი უცნაურობა – ხეები მთლიანად დამწვარი იყო, არამარტო ტანი, არამედ ყველა ნაწილი ფესვების ჩათვლით. უფრო სავარაუდოა, რომ მოხდა ელვის მსგავსი დიდი განმუხტვა. მცენარეებში გამოწვეული მუტაცია მიაგავს ძლიერი იონიზებული რადიაციის ან ელექტრომაგნიტური ველების ზემოქმედებას. ეს ყველაფერი ატმოსფეროში მომხდარ ძლიერ განმუხტვაზე მიგვანიშნებს. შეეძლო თუ არა ამის განხორციელება ნიკოლა ტესლას?

ბავშვობაში ტესლა ხშირად ეფერებოდა კატებს და სიბნელეში ზოგჯერ პატარა გაელვებებს ხედავდა. ის დაინტერესდა ამ ნაპერწკლებით და აუხსნეს, რომ ეს იყო ელექტროობა. ზუსტად იგივე რამ, რაც ბუნებაში ხდება ელვის დროს. ეს ნიშნავს, რომ ბუნებაც კატაა, მაგრამ ვინ ეფერება მას? ღმერთი? რა არის ელექტროობა?

– მას შემდეგ 80 წელი გავიდა და ამ კითხვას ჯერ კიდევ ვუსვამ საკუთარ თავს, მასზე პასუხი კი არ გამაჩნია.

პარადოქსია და ეს ფრაზა ნიკოლა ტესლას ეკუთვნის, ადამიანს, რომელიც ღრმად ჩაწვდა ელექტროენერგიის საიდუმლოებებს და უფრო მეტი იცოდა ამ საკითხზე, ვიდრე ნებისმიერმა სხვამ. დიდი სერბის ცხოვრებას ორი ძირითადი იდეა წარმართავდა: შეექმნა ელექტროენერგიის იაფი წყარო და მოეხერხებინა მისი გადაცემა ნებისმიერ ადგილას სადენების გარეშე. „ჩვენი სამყარო ჩაძირულია ენერგიის თვალუწვდენელ ოკეანეში, ჩვენ უსასრულო სივრცეში დავფრინავთ წარმოუდგენელი სიჩქარით, გარშემო ყველაფერი ბრუნავს, ყველაფერი მოძრაობაშია, ყველაფერი ენერგიაა. ჩვენი ამბიციური მიზანია, ამ ენერგიის ექსპლუატაციის მეთოდები აღმოვაჩინოთ. ენერგიის ულევი წყაროს შექმნით კაცობრიობა მუდმივად წინ ივლის გიგანტური ნაბიჯებით.”

ტესლა მიიჩნევდა, რომ დედამიწა იყო დიდი მოცულობის კონდენსატორი, მაგნიტი, რომელიც ბრუნავს და ელექტრული ნაკადით ავსებს ატმოსფეროს, განსაკუთრებით კი მის ზედა ფენას – იონოსფეროს. ტესლას იდეა იყო მარტივი და ამავე დროს გლობალური – გამოეკვლია, როგორ უნდა შეერჩია ელექტროენერგია, გარდაექმნა და გადაეგზავნა უსადენოდ დედამიწის ყველაზე მიუწვდომელ ადგილებში. ტესლამ თავისი იდეების რეალიზება 1899 წელს დაიწყო კოლორადო-სპრინგზის მთიან რეგიონში, რომელიც ცნობილია ქარიშხლებითა და ძლიერი ჭექა-ქუხილით. ცოტა ხანში, ტესლას თქმით, მან უფრო მეტი იცოდა ელექტროენერგიაზე, ვიდრე თავად ღმერთმა.

შემდეგი ნაბიჯი იყო ელექტროენერგიის დიდ მანძილზე უსადენოდ გადაცემის გამოცდა პრაქტიკაში. ამისთვის აიგო სპეციალური ლაბორატორია. მეცნიერმა აღმოაჩინა, რომ მაღალი ძაბვის ელექტროენერგია შეიძლებოდა გადაცემულიყო მიწის მეშვეობით, სადენებისა და რადიოტალღების გარეშე. ექსპერიმენტები იყო ძალიან ამბიციურიც და ძალიან საშიშიც. ტესლას მიერ ხელოვნურად შექმნილი ელვები სიგრძეში 40 მეტრს აღწევდნენ. ქუხილის ხმა ათეულობით კილომეტრით მოშორებულ ადგილებშიც კი ისმოდა, გადამცემი კოშკის გარშემო დიდი მანათობელი ბურთი ჩნდებოდა ხოლმე. დიდი მანძილით მოშორებულ ადგილებში მყოფ ხალხს შიში ეუფლებოდა, როცა ხედავდნენ, როგორ ხტუნავდნენ მათ ფეხებთან ნაპერწკლები. მეტალის ობიექტების თავზე მოლურჯო ორეოლი ჩნდებოდა. ტესლა შედეგებით კმაყოფილი იყო.

– როგორც იქნა, შევქმენი ელექტრული განმუხტვა, რომლის ძალა გაცილებით აღემატება ელვის სიმძლავრეს.
ნიკოლა ტესლა, 1899 წელი

1901 წელი. ბიზნესმენი ჯონ მორგანი მეცნიერს აფინანსებს რადიოკომუნიკაციის კოშკის ასაგებად, რომლის მეშვეობითაც ისტორიაში პირველად სიგნალი ატლანტის ოკეანის მეორე სანაპიროზე უნდა გადაიცეს. თუმცა ტესლას თავში გაცილებით ამბიციური საიდუმლო გეგმა ტრიალებს – მას გადაწყვეტილი აქვს 5 ასეთი კოშკის აგება, მათი მეშვეობით მთელი მსოფლიო უზრუნველყოფილი იქნება უსადენო კომუნიკაციის სისტემით.

– როცა პროექტი დასრულდება, ნიუ-იორკელი ბიზნესმენი შეძლებს, გადაგზავნოს ინსტრუქციები ლონდონში ან სხვა ქალაქებში მდებარე ოფისებში. მას სამუშაო ადგილიდან მსოფლიოს ნებისმიერ ტელეფონთან შეეძლება საუბარი. პატარა ინსტრუმენტი, რომელიც საათზე დიდი არ იქნება, მის მფლობელს ყველგან დაკავშირებას შეაძლებინებს – ზღვაზე, ხმელეთზე, მოისმენს მუსიკასა და პოეზიას, პოლიტიკური ლიდერების გამოსვლას, დიდი მეცნიერების თუ სასულიერო პირების ქადაგებებს, რომლებსაც მისგან დიდი მანძილი აშორებთ. მას ასევე შეეძლება, გაგზავნოს ნებისმიერი გამოსახულება, სიმბოლო, ნახატი თუ ტექსტი.

ფაქტობრივად, ტესლა დღევანდელი ინტერნეტის პროტოტიპზე საუბრობდა, მაგრამ მისი მთავარი მიზანი მაინც ენერგიის უსადენოდ გადაცემა იყო. ის დარწმუნებული იყო, რომ იმისთვის, რათა მიიღო ელექტროენერგია მსოფლიოს ნებისმიერ ადგილას, სრულიად საკმარისია მიწაში ქინძისთავის ჩარჭობა და პატარა მოწყობილობის გააქტიურება, რომელიც კოშკის სხივების რეზონანსზეა მომართული. მაგრამ ეს ყველაფერი არაა. თავისი სისტემების მეშვეობით ის აპირებდა მოეყვანა წვიმა უდაბნოში, გაენათებინა ცა ღამით საზღვაო რეისების დროს, გადაეგზავნა ენერგია ავტომობილებსა და თვითმფრინავებში და უფრო მეტიც – შეექმნა საპლანეტათშორისო კომუნიკაციები.

ასეთი პროექტი გაცილებით მეტ თანხებს მოითხოვდა, ვიდრე მორგანისგან იღებდა, მაგრამ ტესლას ეს არ ანაღვლებდა. მალე ლონგ-აილენდზე, ნიუ-იორკიდან 60 კმ-ით ჩრდილოეთით, ჩნდება ლაბორატორია და უზარმაზარი კოშკი. ობიექტს დაარქვეს „ვარდენკლიფი”, ისევე როგორც იმ არეს. ჯერ კიდევ დაუმთავრებელ კოშკში მეცნიერი ფანტასტიკური ექსპერიმენტების განხორციელებას იწყებს. 1903 წლის ზაფხულში ლონგ-აილენდის კოშკმა ნიუ-იორკის მოსახლეობა საგონებელში ჩააგდო – შენობიდან რამდენიმე მიმართულებით ასობით კილომეტრზე გადაიჭიმა გიგანტური ხელოვნური ელვა. ატლანტის ოკეანის თავზე ცა იმდენად განათდა, რომ გაზეთების წაკითხვა თავისუფლად შეიძლებოდა.

მომდევნო დღეს გაზეთი „The Sun” წერს: „გუშინ ღამეს ჩვენ გავხდით უჩვეულო ფენომენის მოწმენი. უზარმაზარი ელვა, რომელიც ტესლას შემოქმედება გახლდათ.. ატმოსფეროს ფენები თითქოს იწვოდნენ და დიდი ტერიტორია ისეთი განათებული იყო, რომ ღამე დღედ იქცა. ჰაერი აივსო კაშკაშა ელექტროენერგიით, რომელიც გადაეცემოდათ ადამიანებს და იქ მყოფნი უჩვეულო მოლურჯო ალს ასხივებდნენ. ერთმანეთს ისე ვუყურებდით, როგორც მოჩვენებებს.”

ტესლას დიდება იწყებოდა. მისი ცხოვრების მთავარი ოცნება განხორციელების საწყის ეტაპზე იყო. „ჩემი გადამცემის მიერ შექმნილი ტალღები იქნება პლანეტის ყველაზე მასშტაბური სტიქიური მოვლენა”, ამბობდა ის.

 

ფაქტები

მიიჩნევენ, რომ ატმოსფერულ ელექტროობაზე ჩატარებული მისი ექსპერიმენტები იყო ტუნგუსკის კატასტროფის გამომწვევი მიზეზი. ამაში იმ პერიოდის ჟურნალისტებიც ადანაშაულებდნენ მეცნიერს. თუმცა არსებობს საწინააღმდეგო შეხედულებაც, რომ ტესლას იმ პერიოდში არ ჰქონდა ისეთი სისტემა, რომელიც მსგავს მძლავრ აფეთქებას გამოიწვევდა. ამ დროს მას შეწყვეტილი ჰქონდა დაფინანსება მორგანისგან, რადგან მან ტესლას გეგმებზე შეიტყო. 1903 წელს ვარდენკლიფიდან აპარატურა გაიტანეს და გაყიდეს, რომ ვალი დაეფარათ. მაგრამ ცნობილია სხვა რამეც – ტესლა არ ნებდებოდა.

1907 წლიდან ხანგრძლივი პაუზის შემდეგ ნიკოლა ტესლა ხელახლა მიუბრუნდა ექსპერიმენტებს. თავისი საკუთარი რესურსებით ტესლა მოწყობილობების დამონტაჟებას აგრძელებდა. „სადგურის მშენებლობა უნდა დავასრულო. უნდა გადავდგა ის ნაბიჯი, რომელიც კაცობრიობის მთელ ცხოვრებას სასიკეთოდ შეცვლის.” არსებობს დოკუმენტები, რომელთა მიხედვითაც, 1907 წელს მეცნიერმა კომპანია „ვესტინგჰაუსისგან” ისევ მიიღო დიდი რაოდენობით აღჭურვილობა, რომელიც 1912 წლამდე იყო მის მფლობელობაში.

1908 წელს ტესლას ჰკითხეს, როდის დაასრულა ექსპერიმენტები ლონგ-აილენდზე, რაზეც მან განაცხადა, რომ ისინი არც შეწყვეტილა, რომ მისი ლაბორატორია ისევ იქაა „და ექსპერიმენტებს ძველებურად ვახორციელებ”. ფაქტები მიანიშნებენ, რომ 1908 წელს ტესლაცა და მისი კოშკიც სრული დატვირთვით მუშაობდნენ. უფრო მეტიც, შემორჩენილია სასამართლოს ჩანაწერები, სადაც აღწერილია, რომ ტესლამ, როგორც ბრალმდებელმა, ფიცის ქვეშ განაცხადა, რომ 1915 წელსაც კი, ტუნგუსკის მოვლენიდან 7 წლის შემდეგ, ვარდენკლიფი სრულ წესრიგში იყო და არაჩვეულებრივად ფუნქციონირებდა. ასე რომ როცა ტუნგუსკაში კატასტროფა მოხდა, ვარდენკლიფი ტექნიკურად გამართული გახლდათ. მაგრამ ჰქონდა თუ არა მას საკმარისი სიმძლავრე?

უფრო სავარაუდოა, რომ კი. გადამცემის თავზე მდებარე კონდენსატორს ჰქონდა საშუალება, 10 000 ამპერი ძალის ელექტროდენი შეექმნა, რომლის ძაბვაც მალე აღწევდა 100 მილიონ ვოლტს, სიმძლავრე კი – 1 ტერავატს (ტერავატი = 1 ტრილიონი ვატი). 1 ტერავატი – ეს იყო იმ რაოდენობის ენერგია, რომელსაც ტესლა 1 საუკუნის წინ უპრობლემოდ იღებდა და გამეორება ვერავინ შეძლო. დღემდე მაქსიმალური რაოდენობა ელექტროენერგიისა, რომლის გადაცემაც შეიძლება, არის 1 მილიონი კილოვატი, რაც ათასჯერ ნაკლებია. შეეძლო თუ არა ტესლას, გადაეცა ამ რაოდენობის ენერგია ტუნგუსკის რეგიონში?

ეს ვერსია ერთი შეხედვით სასაცილოც კი ჩანს, მაგრამ უფრო ღრმად გამოკვლევისას და დეტალების შესწავლისას თეორია არც ისე შეუძლებელია. ტუნგუსკის კატასტროფამდე ორი თვით ადრე, 1908 წლის მაისში, ევროპისა და რუსეთის თავზე სინათლის დიდი ნაკადები ჩნდებოდა, 9 დღით ადრე კი – უჩვეულო ფერის ხაზები. ღამეები ისე ნათდებოდა, როგორც პოლარული დღის პერიოდში. მოვლენამდე 3 დღით ადრე ნათება უჩვეულოდ გაიზარდა. რამდენიმე თვის წინ კი მოწითალო მანათობელი ბურთები ჩნდებოდა რუსეთის ცაზე ურალიდან ბალტიის ზღვამდე. რა იყო ეს? ვარდენკლიფის მოწყობილობების გამოცდა?

იმ პერიოდში სფერული ელვის საიდუმლო ბევრ ადამიანს შიშს გვრიდა. ერთ-ერთი ყველაზე წარმატებული ფიზიკოსი, რომელიც მათ ახსნასთან ახლოს მივიდა, ნიკოლა ტესლა იყო. მან ლაბორატორიაში სფერული ელვის მოდელიც კი შექმნა. ამ წარმატებით გამხნევებულმა ტესლამ, რომელიც პლაზმურ ფიზიკას შეისწავლიდა, საკუთარ თავს ჰკითხა: შეიძლებოდა თუ არა, ეს ეფექტები განმეორებულიყო სივრცეში და უფრო ფართო მასშტაბებში? სფერული ელვის ჰიპოთეზა ყოველთვის აქტიურად გამოიყენებოდა ტუნგუსკის მოვლენის ასახსნელად, ის ნაწილობრივ პასუხობს კითხვებს უჩვეულო ობიექტის ნათებაზე. თუ ვენდობით ადგილობრივ გლეხებს, რომლებიც მოვლენას შეესწრნენ, ეს ობიექტი რამდენიმე მიმართულებით მოძრაობდა, რაც გამორიცხავს მეტეორიტის ვერსიას, რადგან მეტეორიტს მანევრირება არ ახასიათებს. კიდევ ერთი საკითხია პლაზმა, რომელსაც მძლავრი სფერული ელვები წარმოქმნიან. შესაძლოა, ტესლას ექსპერიმენტები ის სასხლეტი იყო, რომლებმაც გამოათავისუფლეს უზარმაზარი რაოდენობის ბუნებრივი ენერგია.

მე-19 საუკუნის მიწურულში მცხოვრები გეოფიზიკოსები, რომლებიც სწავლობდნენ მაგნიტურ ანომალიებს, ამბობდნენ, რომ იონოსფეროსა და დედამიწას შორის გაურკვეველი ბუნების ძლიერი ნაკადები არსებობდა. ნაკადები, რომლებიც დედამიწის მაგნიტურ ველს ქმნიდნენ, რგოლის ფორმისანი იყვნენ. მარტივი გამოთვლები აჩვენებდა, რომ ასეთი რგოლი კვეთდა ტუნგუსკას. ვარდენკლიფის კოშკის გენერატორით ტესლა ქმნის დიდი სიმძლავრის განმუხტვას, რომელიც გადაიგზავნება „პოდკამენნაია ტუნგუსკას” რეგიონში. თუკი ტესლამ შენიშნა ამ რგოლის ფორმის უხილავი ნაკადების არსებობა, მას შეეძლო 1 გრადუსის სიზუსტით გამოეთვალა დედამიწის ზედაპირთან მდებარე ნაკადის შესვლის წერტილი.

ტუნგუსკის მოვლენიდან 7 წლის შემდეგ ტესლა ამბობს: „ელექტროენერგიის უსადენო გადაცემა და მისი მეშვეობით გამანადგურებელი ეფექტის მოხდენა უდავოდ შესაძლებელია. მე უკვე გამოვცადე უსადენო გადაცემა და ის მუშაობს. ჩემი ოსტატობა იმდენად გაიზარდა, რომ შემიძლია, დიდი სიზუსტით მოვახდინო დამანგრეველი ზეგავლენა მსოფლიოს ნებისმიერ წერტილზე.”

მოგვიანებით მნიშვნელოვანი დეტალიც გაირკვა. აღმოჩნდა, რომ 1908 წლის პირველ ნახევარში ტესლამ რამდენჯერმე შეუკვეთა აშშ-ის კონგრესის ბიბლიოთეკას ცენტრალური ციმბირის დეტალური რუკა. რატომ? შესაძლოა, მისი მიზანი იყო, შედარებით მცირე მოსახლეობის მქონე ტერიტორია ეპოვნა, სადაც ვარდენკლიფიდან სიგნალს გაგზავნიდა. დღესდღეობით შეიძლება დაზუსტებით ითქვას, რომ ტესლას ჰქონდა მოტივიც და შესაძლებლობაც, ყოფილიყო ტუნგუსკის კატასტროფის მიზეზი.

 

ნიკოლა ტესლას საიდუმლო ცხოვრება

გენიოსმა სერბმა დიდი გარღვევა განახორციელა არამარტო ელექტროენერგიის საკითხში, არამედ სხვა სფეროებშიც. ბევრი მისი იდეა და ქმნილება დროს უსწრებდა, რადგან მათი მნიშვნელობის სრულად გაანალიზება ვერ ხერხდებოდა მეცნიერის სიცოცხლეში შესაბამისი ტექნოლოგიის არარსებობის გამო. რამდენიმე მათგანია: რადიოკონტროლირებადი ტორპედოები, მფრინავი აპარატები, ვერტიკალურად აფრენისა და დაშვების უნარის მქონე თვითმფრინავები, გემები საჰაერო ბალიშზე და მრავალი სხვა.

ტესლას ნამუშევრების ნაწილი სამხედრო სფეროს ეხებოდა, ამიტომ სხვადასხვა სახელმწიფოები დაინტერესებულნი იყვნენ მისი შემოქმედებით. გერმანელებმა მოახერხეს ტესლას ნაშრომების მოპოვება, გერმანელ მეცნიერებთან ტესლა 1930-იან წლებამდე თანამშრომლობდა. ამ ქვეყანაში მან ლექციები ჩაატარა და თავისი ლევიტატორის დემონსტრირებაც კი მოახდინა ჰერმან გერინგის წინაშე. ტესლას ამ პერიოდის საქმიანობის დეტალები უცნობია, თუმცა ფაქტია, რომ ბევრი ნაშრომი, რომლის მეშვეობითაც გერმანიამ მიაღწია უზარმაზარ ტექნოლოგიურ პროგრესს 20-იანი წლებიდან 40-იან წლებამდე, საოცრად გვაგონებს ტესლას იდეებს. მესამე რაიხის დროს შექმნილი რაკეტები და მფრინავი დისკოები მიაგავს ტესლას მფრინავი მანქანის მოდელებს, რომლებზეც ის 1908 წელს საუბრობდა. „ეს იქნება სრულიად ახალი პრინციპით მოქმედი საფრენი აპარატები, მათ არ ექნებათ გაზის ცილინდრები, ფრთები ან პროპელერი. დიდი სიჩქარით ამოქმედებისას შესაძლებელი გახდება მათი გაშვება ნებისმიერი მიმართულებით მიუხედავად ჰაერის წინაღობისა და გრავიტაციისა.” ამას ემატებოდა ვიქტორ შაუბერგერის ე.წ. მორევის ძრავა და ტესლას მიერ 1906 წელს წამოყენებული იდეის განხორციელება სრულიად შესაძლებელი ხდებოდა.

ამ პერიოდში ტესლას ახლო და ზოგჯერ მეგობრული ურთიერთობაც კი ჰქონდა იმ გერმანელ მეცნიერებთან, რომლებიც აშშ-ში მუშაობდნენ და მოგვიანებით ჯაშუშები აღმოჩნდნენ. სავარაუდოდ ტესლა მათ არამხოლოდ თავის გეგმებს უზიარებდა, არამედ წარსულში ჩატარებული ექსპერიმენტის შედეგებსაც. იქნებ სწორედ ამიტომ იყო, რომ მესამე რაიხი დიდი ინტერესით ეკიდებოდა ტუნგუსკის კატასტროფის შემთხვევას?

1942 წელი, II მსოფლიო ომის პიკი. ტუნგუსკის რეგიონის მაცხოვრებლები ეროვნული უსაფრთხოების სამსახურს უყვებოდნენ საეჭვო პიროვნების შესახებ. გამოძიებისას გაირკვა, რომ ის ბერლინის ინსტიტუტის თანამშრომელი იყო და მისტიციზმი აინტერესებდა. მეტი ინფორმაციის მოპოვება ვერ შეძლეს – გერმანელმა თავი ჩამოიხრჩო. ექსპერტებს მიაჩნიათ, რომ ის იყო „ანენერბეს”, მესამე რაიხის ყველაზე იდუმალი ორგანიზაციის წევრი, რომელიც იკვლევდა მაგიასა და ახალი ტიპის ტექნოლოგიებს.

ტესლა მხოლოდ გერმანელებთან არ მუშაობდა. FBI-ს აგენტი იტყობინებოდა, რომ ის იყო საიდუმლო ორგანიზაციის წევრი, რომელსაც „საბჭოთა კავშირის მეგობრები” ერქვა და თავისი გამოგონებების მათთვის მიყიდვას ცდილობდა. 1934 წელს ტესლა თავის მეგობარს სწერდა: „რუსებს თავიანთი საზღვრის დაცვა სურთ, მე კი მათ წინადადება შევთავაზე, რომელიც ამჟამად განხილვის საგანია.” უცნობია, რა ტრიალებდა მეცნიერის გონებაში. თუმცა ცნობილია, რომ 30-იან წლებში ის მუშაობდა მრავალფუნქციური სადგურების პროექტზე, რომლებსაც ნებისმიერი სახელმწიფოს საზღვრების დაცვა შეეძლოთ. ტესლა ამბობდა, რომ ელექტრონული ფარი იმუშავებდა ახალი პრინციპით და ახალი ტიპის ენერგიაზე. ენერგია არ გადაიცემოდა რადიოტალღებით, არამედ სხივის ფორმით, რომელიც ადამიანის თმაზე 100 მილიონჯერ თხელი იქნებოდა. ამ ენერგიით შესაძლებელი გახდებოდა „400 კმ-ის მოშორებით მდებარე თვითმფრინავების ძრავების დადნობა”.

FBI-ს დოკუმენტებიდან ცნობილია, რომ 1935 წელს საბჭოთა ჯაშუშის არშაკ ართანიანის მეშვეობით ტესლამ 25 000 აშშ დოლარი მიიღო საჰაერო იარაღების პროექტისთვის. ტესლა მოსკოვში ჩავიდა და მარშალ მიხაილ ტუხაჩევსკის წარუდგინა თავისი იარაღების პროტოტიპები.

1949 წელს ტოპ საიდუმლო სამხედრო ექსპედიცია, რომელიც გეოლოგიურ ორგანიზაციად იყო შენიღბული, მიემგზავრება ტუნგუსკის რეგიონში კატასტროფის ადგილას. ექსპედიციის ორგანიზება მოხდა საბჭოთა კავშირის მარშლის, ლავრენტი ბერიას ინიციატივით. მათ ჩანაწერებში საერთოდ არაა ნახსენები მეტეორიტის შესახებ. ექსპედიციის მომავალი მონაწილეების საიდუმლო შეკრებაზე ბერიამ განაცხადა:

– ჩვენ არ შევკრებილვართ იმისთვის, რომ მეტეორიტი ვეძებოთ. თქვენი დავალებაა, შეაფასოთ აფეთქების პარამეტრები და სხვა ფიზიკური მონაცემები. ტუნგუსკის მოვლენასთან დაკავშირებით ჩვენ მხოლოდ გამოყენებადი საკითხები გვაინტერესებს.

ექსპედიციის შედეგები და დასკვნები პრესაში არ გაშვებულა. ყველანაირმა ჩანაწერმა ადგილი დაიმკვიდრა შინაგან საქმეთა სახალხო კომისარიატის (НКВД) არქივებში. ტუნგუსკაზე სამხედრო სპეციალისტების გაგზავნა იმაზე მიუთითებს, რომ ბერიამ იცოდა, კატასტროფის მიზეზი მეტეორიტი არ იყო. ვინ შეიძლებოდა ყოფილიყო ინფორმაციის წყარო?

არც ისე დიდი ხნის წინ ცნობილი გახდა სენსაციური ფაქტი, რაც ძალიან მნიშვნელოვანი რამ იყო აშშ-ის სპეციალური სამსახურებისთვის. აღმოჩნდა, რომ 1939 წელს ცნობილი ფიზიკოსი რობერტ ოპენჰაიმერი („ატომური ბომბის მამა”) საიდუმლოდ ესტუმრა საბჭოთა კავშირს და შინაგან საქმეთა მინისტრის, ლავრენტი ბერიას კოტეჯში დარჩა. როგორც მისი ვაჟი სერგო ბერია იხსენებს, ოპენჰაიმერი მათთან ორი კვირა ცხოვრობდა. ასევე ცნობილია, რომ 30-იან წლებში ოპენჰაიმერი მუშაობდა საიდუმლო პროექტზე, რომლის მიზანიც იყო, ამერიკული გემები უხილავი გაეხადა მტრის რადარებისთვის. ამავე პროექტში მონაწილეობდა ნიკოლა ტესლა. მისი გენერატორის გამოყენებით გემის გარშემო შეიქმნებოდა ელექტრომაგნიტური ბუშტები, რაც იქნებოდა ერთგვარი ეკრანი და გარე გამოსხივებას დაბლოკავდა.

ტესლასა და ოპენჰაიმერს საბჭოთა კავშირის მიმართ სიმპათიები ჰქონდათ. სავსებით შესაძლებელია, ტესლას ოპენჰაიმერისთვის მოეყოლა თავისი ექსპერიმენტების შესახებ, რომლებიც 1908 წელს განახორციელა. ის კი ბერიას მიაწვდიდა ინფორმაციას. ენერგიის შორ მანძილზე გადაცემის იდეა ბერიას გულგრილს ვერ დატოვებდა. ეს მასობრივი განადგურების იდეალური იარაღი იყო. ბირთვული იარაღების სპეციალური კომიტეტის პრეზიდენტისთვის ტესლას განცხადება ტუნგუსკის კატასტროფაზე ძალიან მნიშვნელოვანი იყო. „დღესდღეობით უკვე შესაძლებელია ელექტროენერგიის უსადენო გადამცემების აგება, რომელთა მეშვეობითაც მსოფლიოს ნებისმიერი წერტილი შეიძლება სიცოცხლისთვის უვარგისად იქცეს.” შესაძლოა, მოვლენების ასეთი თანმიმდევრობა გახდა მიზეზი 1949 წელს ჩატარებული საიდუმლო ექსპედიციისა.

1912 წლიდან ტესლა უცნაური და ორმაგი ცხოვრებით ცხოვრობდა. როგორც აშშ-ის მოქალაქე, ის ჩართულია საიდუმლო კვლევა-ძიებაში და ამავე დროს თავის ნაშრომებს სთავაზობს ინგლისს, გერმანიასა და რუსეთს. თანამედროვე პოზიციიდან ტესლას გაგება რთულია – რატომ უნდა მისცე შენი გამოგონება პოტენციურ მტერს, მითუმეტეს თუკი ეს საკმაოდ ძლიერი იარაღია? რა ძალა წარმართავდა ტესლას? პირადი სარგებლის მოტივი? განადგურების მანიაკური სურვილი თუ მეცნიერის უპრინციპო ბუნება, რომლისთვისაც სულერთია, ვინ გამოიყენებს მის გამოგონებებს?

 

შემდეგი გვერდი