« ძველი ქართული სიტყვების ლექსიკონი (გაგრძელება) »

კატეგორია: ვიცოდეთ

ავტორი:

თარიღი: 2013-10-28 20:58:45

- ქ -

ქადაგი – მქადაგებელი

ქადება – დამუქრება

ქალწულება – უმანკოება, უბიწოება; მეორე სქესთან მიუკარებლობა; ქალწულობის აღთქმის დადება – ქალი ან კაცი, რომელიც უქორწინობის აღთქმას დადებს

ქარტა – ქაღალდი

ქაცვი – ძეძვი, ძეძვის ეკალი

ქედი – კისერი

ქერობინი – უპირველესი და უმაღლესი ჩინის ანგელოზი

ქვაბი – გამოქვაბული

ქვეყანა – მიწა, დედამიწა

ქვე-ჩამოზვლევა – ჩამოზვავება, ჩამონგრევა

ქლამინდი – მეფეთა და სამღვდელო პირთა უსახელო, ფილონის მსგავსი წამოსასხმელი

ქოთება – ღელვა (ზღვისა)

ქორი – 1. მტაცებელი ფრინველი

2. სართული, ჭერი

- ღ -

ღაწვი – ლოყა

ღირღლოვანი – ოღრო-ჩოღრო, ღელე-ღულიანი

ღრჭენა – ღრაჭუნი, კრაჭუნი

- ყ -

ყაფუზუნა – მაიმუნი

ყაჯირი – ძერა

ყვიბარი – მომცრო ჭური, ქოცო

ყვრიმალი – ყურის არე

ყურდგელი – კურღელი

- შ -

შანთი – გახურებული რკინა

შარი – ბამბის ქსოვილი

შარავანდედი – სხივი (მზისა)

შატროვანი – ნაქარგი

შებრუჟებული – ღვინონასვამი, ოდნავ მთვრალი

შეგბობა – მოხარშვა

შეგმანება – სქესობრივი კავშირის დაჭერა

შევრდომა – მუხლებით დაჩოქება; შევრდომილი – მუხლებდაჩოქილი

შეიწრებული – შევიწროებული, გაჭირვებული

შეკდემა – შერცხვენა

შელმობა – იხ. ლმობა

შემთხვევა – შეხვედრა

შემსჭვალვა: არა შეამსჭვალავ (=მიაჩერებ, გაუშტერებ) თვალთა

შემუსრვა – დამტვრევა, დალეწვა, დამსხვრევა; შემუსრვილი – დამტვრეული, დალეწილი, გატეხილი

შემწვარი – დამწვარი

შემწვირიანებული – გასვრილი, გაწუმპული, გათხუპნული

შემწიკვლება – გაჭუჭყიანება, გასვრა, ამოთხუპნა; შემწიკვლებული – გაჭუჭყიანებული, გასვრილი, ამოთხუპნული; შუემწიკვლელი – უბიწო, უმწიკვლო

შენაწევრება – შეკავშირება; შენაწევრებული – შეკავშირებული

შენებულობა – შენობა

შერაცხა – ჩათვლა

შესაქმე – დაბადება, შექმნა (ძველი აღთქმის პირველი წიგნი)

შესვენებული – გარდაცვლილი

შეტევა – შეშვება

შეტყუილი – ტყუილი

შეუმწიკვლელი – შემწიკვლება

შეურაცხი – ცუდი, დაწუნებული

შეშთობა – შეპყრობა და მოხრჩობა; დაჩაგვრა; შეშთობილი – მოხრჩობილი, დაჩაგრული

შეწვა – დაწვა

შეჭუვნება – შეწუხება

შეჭურვა – საჭურველის ასხმა, შეიარაღება

შვიდჴერი – შვიდრტოედი; შვიდსანთლიანი შანდალი

შთათხევა – ჩაქცევა, ჩაგდება

შთამოჭრა – ჩამოვარდნა, ჩამოჭრა

შიშთვილი – ჩამოსახრჩობი თოკი; შიშთვილის-ბმა – თავის ჩამოხრჩობა

- ჩ -

ჩამოჭრა – ჩამოვარდნა; იხ. შთამოჭრა

ჩარყაფი – ქარგა

ჩაფულა – ქალამნის მსგავსი ამოსასხმელი ფეხსაცმელი

ჩაფხუტი – მუზარადი, რკინის ქუდი

ჩინჩვა – სავაჭროზე ფასის დაკლებისთვის ლაპარაკი

ჩუკენობა – ჴელით დაცემა, ონანიზმი

- ც -

ცანდალი – სანდალი, ხის ან ტყავისძირიანი ფეხსაცმელი, რომელსაც თავზე თასმებით იმაგრებენ

ცახე – მტვრის უმცირესი ნაწილი, რომელიც ჰაერში მზის შუქზე მოჩანს

ცემა – 1. ტრყმა

2. დაკვრა

3. კბენა

ციცა – კატა

ცნობილი – გონზე მყოფი

ცოლ-კეთილი – კეთილცოლიანი

ცოლ-უკეთური – ავი, ანჩხლი ცოლიანი

ცუდ-დიდება, ცუდ-დიდებობა – ამაო დიდება

ცუნდრუკება – მოყვასის მიმართ მალულად ბოროტების ჩადენა

ცხებული – კურთხეული

ცხედარი – საწოლი, ტახტი

ცხოველი – ცოცხალი

ცხრო-ჴურვება – ციებ-ცხელება

- ძ -

ძალი – ნაწლავი

ძალნი ზეცათანი – ზეცისა ძალნი

ძე ადამისი ან ადამის ძე – კაცი, ადამიანი

ძვილ – ძლივს

ძი – კითხვითი ნაწილაკი „თუ“, „აბა თუ“: რა-ძი

ძნიად – ძნელად

ძრცვა – გახდა

ძრწოლა – შიში

- წ -

წალა – ჩირქი, წუთხი

წამახვა – გალესვა, გამწვეტება

წარბ-მაღლობა – მედიდურობა, ამაყობა

წარგება – წაგება, მიცემა, გაცემა, დახარჯვა

წარგვრა – წართმევა და წაყვანა (ან წაღება)

წარგრაგნა – გადახვევა გრაგნილივით

წართქმა – წარმოეთქვა

წარვლტოლა – გაქცევა

წარმართი – უსჯულო, არაქრისტიანი

წარმდები – მეტიჩარა

წარმოლტოლვილი – გამოქცეული, გადმოხვეწილი

წარმრღვნელი – წამლეკავი

წარპარვა – მოპარვა, გაპარვა

წარპყრობა – გაწვდა, მიშვერა

წარტაცება – გატაცება; წარტაცებული – გატაცებული, წაღებული

წარტყვევნა – დაპყრობა და დარბევა (ქალაქისა)

წარწირვა: წარეწიროს სასოება – იმედი გადაიწყვიტოს

წარხედვა – გახედვა

წარხვმა – წაღება; წარხვმული – წაღებული

წერტა – ჩხვლეტა. იხ. ნაწერტი, საწერტელი, უმწერტელესი

წეს: შენ გიწესს – გიძახის, გიწვევს

წველი – ჩალა

წვიმებული – ნაწვიმარი, მოწვიმული

წვლილადი – წმინდა (ნაქსოვი)

წვრთა – სწავლა, მეცადინეობა, ვარჯიში

წიაღსლვა – წყალს გაღმა გასვლა

წილჴდომილი – წილში ნარგები

წინადაცვეთა, წინადაცვეთილება – მეტკვეთილება. ებრაელთა რელიგიური ჩვეულება: მამრობითი სქესის ახალდაბადებულ ბავშვს მერვე დღეზე აჭრიან სასქესო ასოს წინა კანს. ეს ჩვეულება გავრცელებულია მაჰმადიანებშიც.

წიწვა – რცხვენა

წუთხი – სისხლნარევი ჩირქი

წუმწუბა – გოგირდი

წელვა – ჭრილობის მიყენება, დაკოდვა

- ჭ -

ჭახრაკი – საწნეხი, რომლითაც ხდიან ზეთს

ჭიჭნაური – აბრეშუმი

ჭმახე – შეძმარებული (ღვინო)

ჭრელებული – ჭრელ-ჭრელი, აჭრელებული

- ხ -

ხადა, ხადილი: მამად ვჰხადით (=ვუწოდებთ) ღმერთს

ხალენი – მღვდელთა და ბერთა სამოსელი, მაზარა

ხამი – ხამი აბრეშუმი, ყაჭი

ხარატული – მოჩუქურთმებული

ხარისხი – საფეხური (კიბისა)

ხარჭა – ხასა, საყვარელი

ხელი – გიჟი, შმაგი

ხვასტაგი – ოთხფეხი საქონელი

ხორგი – მდინარეში მოცურავე ყინვის ნახეთქი

ხორშაკი – სიცხე-პაპანაქება

ხოჭიჭი – აკვანი

ხრტიალი – ხრიალი (მომაკვდავისა)

- ჴ -

ჴამლი - ფეხსაცმელი

ჴდომა – მივარდნა, თავდასხმა

ჴელარგნოსანი – ხელჯოხიანი, მანდატური

ჴელის აღპყრობა – დახმარება, შემწეობა

ჴელქვეშე – ხელქვეითი, ქვეშევრდომი

ჴვებული – მოკლებული

ჴვედნა – დაჩაგვრა

ჴუმილი – ყარაული, დარაჯი, მცველი

ჴურთი – წკეპლების კონა

ჴშული – დახშული, დაკეტილი

 

--------------------------------

 

ა
აზომი - ამდენი, ასეთი.
ალხობა - სიმჭლე, სიგამხდრე, შიმშილი.
ამბარი - ამბრა, სურნელება.
ამბარჩა - ყელსაბამი, მარწუხი, გაზი.
არავი - სამხრეთის ქარი.
არაზბარი - მუსიკალური საკრავი.
არზაქრობა - გარყვნილობა, გაქნილობა.
ასერი - აწ, ახლავე.
აღა - ბატონო.
აშტი - სიმშვიდე, სიწყნარე, ზავი.
აშფაშაქი - ისრის ტყორცნა ნიშანში (ცხენიდან).
აჯა - თხოვნა, სათხოვარი.

ბ
ბაზმი - ლხინი, ქეიფი.
ბარული - აჭინარი, ჩამოსაკიდი.
ბარჯა - კაპიანი ჯოხი
ბაქი - ტრაბახი, კვეხნა, მუქარა.
ბელიარ - ეშმაკი.
ბილდირგა - ხელის ან თითის გასაყარი თასმა.
ბობღანი - დაფი, დაფდაფი.
ბუღდანი - რუმინელი

გ
გაბუცება - გაშტერება.
გამგუნება - ჩუმი წყრომა
გამზიდრობა - თავმაგრობა.
გამსაჯარი - გამკითხველი.
გაოდა - ენაღვლებოდა.
გეშტი - სეირნობა, მიმოსვლა.
გიობა - გმობა, ძაგება.
გოარი - ძვირფასი თვალი, მარგალიტი.
გოდოლი - მაღალი კოშკი.
გუმბაზი - გუმბათი, აკლდამა.

დ
დაასუბით - დააცარიელეთ.
დავი - სარჩელი, საჩივარი.
დაიმაზესა - იხ. მაზა.
დამგუნება - არ მიღება, უკან დაბრუნება.
დანავალები - დაფერფლილი.
დანაზრობდა - გაიყინებოდა, დაჭკნებოდა.
დანგი - ქერის მარცვლის ოდენი; მცირე წონის ერთეული.
დასტაქანი - დასტაქარი, ექიმი.
დასტური - ნებართვა, თანხმობა.
დელი - გიჟი, ხელი.
დიბლიგი - შუბის ბოლო.
დიდსაღირი - ძვირფასი, დიდად ღირებული.
დრაჰკანი - ოქროს ფული.
დრკუ - უსწორო, ვერაგი, მრუდი.
დრუნგილი - მარმარილო.

ე
ებგური - მცველი, დარაჯი.
ეტერები - მოუვლი, უპატრონებ.
ეშყი - სიყვარული, მიჯნურობა.

ვ
ვანი - ბინა, სამყოფი, სახლი.
ვასხება - გასესხება, ვალად გაცემა.

ზ
ზავთი - რიხი, მუქარა, ბაქი.
ზაკვა - ვერაგობა, ცბიერობა.
ზარადი - ჩაბალახი, ზუჩის ჯაჭვი.
ზარიფი - ლამაზი, კოხტა.
ზენკალი - ზეინკალი, აბჯრის მკეთებელი.
ზვაობა - ამპარტავნობა.
ზილფი - დალალი, თმა.
ზუჩი - საომარი თავსაბური.

თ
თაბუთი - კუბო.
თნება - პირფერობა.
თუმბუთური - ტიბეტური.
თური - ქორის საჯდომი; სომხურად ხმალი.

ი
იახტანი - ხურჯინი.
ისკანჯანი - ტანჯვა, წამება.
იპრიანა - ისურვა, ინება.
ირაო - ფრინველი.
იყლიმი - მხარე, ქვეყანა.
იჩქითი - უცაბედი, მოულოდნელი.

კ
კაამყოლა - სანდო, ერთგული მხლებელი.
კანანახი - მოკარნახე, კარნახი.
კაპანი - ქვაღორღი, კლდე-ღრე.
კეკრი - ნამცეცი.
კერული - შეკერილი.
კვართი - პერანგი (აქ ”ქრისტეს პერანგი მცხეთაში).
კოწოლი - თმის ნაწნავი, დალალი.
კრონოს - ზოალი ( სატურნი).

ლ
ლაყაბი - ცუდსაუბარი, ლაყბობა.
ლიქნა - პირფერობა, პირმოთნეობა,

მ
მაემანი - სტუმარი.
მავი - ლურჯი ფერი.
მაზა - სუფრის მშვენება, ტკბილეული.

მალი - ქონება, ფული, გადასახადი.
მამონება - უსამართლოდ მოგებული სიმდიდრე.
მანგი - მთვარე, ელვარე.
მარაქი - მარაქა, ქალთა ჯარი ლხინში.
მარები - მოარული,
მარჯანი - მომცრო ფრინველი.
მაქთუბი - სკოლა, სასწავლებელი.
მაღნარი - ტყე.
მაყე - მოჯირითეთა დასასვენებელი ადგილის ნიშანი.
მაჯნუნი - ხელი, გიჟი მიჯნური.
მგზეფსი - მსგეფსი, კვირა.
მებეჭაობა - ბეჭზე მკითხაობა.
მენუზლეობა - იხ. ნუზლი.
მესეფქობა - იხ. სეფქა.
მესტროლაბე - ვარსკვლავთმრიცხველი.
მეჩიტი - მეჩეთი, მიზგითი.
მეჰმანდარი - მესტუმრეთუფროსი.
მთიები - ვარსკვლავი, მნათობი.
მისრი - ეგვიპტე.
მკლე - ნაკლული, მოკლე.
მოაბედი - მოგვი, წინასწარმეტყველი.
მოაჯეობს - იხ. აჯა.
მომტევლობა - სანადირო ტერმინი: ფრინველზე მიმინოს ან ქორის მიშვება,
დადევნება.
მორია - მოერია.
მოქენე - მვედრებელი.
მოქენეობა - ვედრება, ხვეწნა.
მრკენალი - მორკენალი, მოჭიდავე.
მუაბა - ტახტრევანი, საწოლი.
მუნაჯიბი - ვარსკვლავთმრიცხველი.
მურასი - შემკულ-მოკაზმული.
მუსურმანი - მუსულმანი, მაჰმადიანი.
მუქაფა - სამაგიერო, საპასუხო.
მუქფარი - მეტოქე, სამაგიეროს გადამხდელი.
მუღამი - მუსიკალური ჰანგი.
მუშკხათაი - ჩინური მუშკი (სურნელოვანი ნივთიერება)
მწვე - დიდი, მეტისმეტი.
მწვლილი - წვლილი, მცირე.
მხცე - თეთრი თმა, წვერი.

ნ
ნალბაქი - ლამბაქი.
ნასი - უშნო, მახინჯი.
ნახლი - ძვირფასი ქსოვილი.
ნირი - ნიხრი, მაზანდა.
ნიშატი - მხიარულება, ლხინი.
ნუზლი - საგზალი, სურსათი.
ნუჟრი - ხის კორძი.

პ
პალეგონი - ზღვის სივრცე.
პორფირი - სამეფო სამოსელი წითელი.

რ
რამლი - მკითხაობა ქვიშით.
რასტი - სწორი, მართალი.

ს
საბაითი - ოთხი კოჭით თამაშობა.
საბატიო - საპატიო, პატივცემული.
საბრხე - რკინის ან ხის დიდი მახე.
სალა - წელიწადი.
სამსალა - საწამლავი.
სარასარი - ძვირფასი ნაქსოვი ოქრომკედით.
სარჰანგი - ჯარის ნაწილის უფროსი.
საყი - (მრავ. საყიანთა) - მწდე, მერიქიფე.
საჯი - რკინის ამოზნეწილი ფარი.
სეფქა - ისარი ფრთემაღალი.
სოჰბათი - საუბარი, მუსაიფი.
სრა - სასახლე.
სუნათი - წინადაცვეთა, მუსლიმანთა წეს-ჩვეულება.
სუფრაჯი - სუფრის გამგებელი.

ტ
ტაგრუცი - საფლავი.
ტრელობა - პირმოთნეობა.
ტყება - თავსცემა.

უ
უბადო - ავი ცუდი, უხეირო.
უგბილი - უმეცარი, თავნება, ახირებული.
უდები - ზარმაცი, უქნარა.
უდი - სურნელოვანი ხე, საკრავი.
უზამბარი - უზაბარი, ლომი.
ულამა - სწავლული, მეცნიერი.
უპრიანებია - მოუწადინებია.
ურაკპარაკი - მოედანი.
უსული - ლამაზი, მოხდენილი.
უღურსიძი - უბედური, უბადრუკი.
უყე - ღრმა საფლობი.
უხოიშნო - უსაშველო.

ფ
ფაზარი - სამკურნალო ქვა.
ფაიქი - შიკრიკი, მალიადმსრბოლი.
ფარმანი - ბრძანება, ნებართვა.
ფარსანგი - ეჯი, ათასი ბიჯი.
ფასლი - დრო, სეზონი.
ფერამბარი - წინასწარმეტყველი, მუჰამადი.
ფეჩა - პირბადე,
ფიტი - თაფლის ჩენჩო.
ფლარსი - ფლასი, ძაძა.
ფონარი - წყლის ფონი.

ქ
ქავსარ - მაჰმადიანთა სამოთხის წყარო.
ქალფათი - ლურსმნის ამოსაღები გაზი.
ქამანდარი - მშვილდისრის მსროლელი.
ქარახსი - დიდი სასმისი, ყანწი.
ქებინი - თანხა, რომელსაც სიძე უხდის ქალის მშობლებს.
ქეჩ-ბაზობა - უპატიოსნება, სიყალბე (თამაშში).
ქეჯაო - კუბო, ტახტრევანი.
ქოლა - ბარტყი, შვილი.
ქოჩარი - მწყემსი, მომთაბარე, აქ: თანმხლები.

ყ
ყათარი - ქარავანი.
ყათლა - ხოცვა-ჟლეტა, მკვლელობა.
ყამჩა - თავსაბურავი.
ყარყაში - შფოთი, აურზაური, ჩხუბი.
ყორუღი - აკრძალვა, ნაკრძალი.
ყუმარი - ყომარი, აზარტული თამაში.

შ
შაარი - ქალაქი.
შალაფი - ფიცრის სახვრეტი.
შარიერი - ხელმწიფე.
შეთი - ხელი, გიჟი.
შეიდი - შეყვარებული, ხელი.
შიხსადი - შეიდ საად ედინ რაჰაი ხვაფელი,

ავტორი ”ლეილმაჯნუნიანისა”, ნიზამის მიმბაძველი პოეტი (XVIს.)

ჩ
ჩასტა-უდი - საკრავი იარაღი.
ჩაუქი - ცქვიტი, მარდი.
ჩირახონი - ჩირაღდანი.
ჩოლი - უდაბნო, უკაცრიელი ადგილი.

ც
ცრული - ცრუსებური.

ძ
ძვარი - მუწუკი, ბუგრი.

წ
წმასნა - ხლართვა, როშვა.
წუთხი - ჩირქი, ბალღამი.

ხ
ხადილი - წვეულება, სტუმრობა, მოწვევა.
ხაზალი - ყვითელი, შემოდგომა.
ხალვა - განმარტოება, განცალკევება.
ხანი - სახლი.
ხარაჯა - ხარკი, გადასახადი.
ხარდიორდა - მოგვერდი, ბუქნა.
ხელბუკი - ხელმძიმე, ხელგვიანი.
ხირღა - დერვიშთა უხეში სამოსი.
ხრდალი - მშიშარა.

ჯ
ჯაზაირი - კუნძული.
ჯერგა - ჯელგა, მარეკი, ნადირობის დროს ნადირის გამომრეკი.
ჯიღა - თავსამკაულში გასარჭობი ძვირფასი ფრთა.
ჯუფთი - ტოლი, ცალი, მეუღლე,