« მდინარე ჯოჯოხეთიდან: ალასკისა და ციმბირის ქვეშ გამდნარი რკინის მდინარე აღმოაჩინეს »

კატეგორია: საინტერესო ამბები

ავტორი: Nisa

თარიღი: 2017-09-10 14:10:41

ალასკისა და ციმბირის ქვეშ, ზედაპირიდან 3000 კმ სიღრმეზე, გამდნარი რკინის მდინარე აღმოაჩინეს. როგორც ირკვევა, ამ მდინარის მოძრაობის სიჩქარე თანდათან იზრდება.

კოლოსალური ნაკადის სიგანე დაახლოებით 420 კმ-ია და ის ისეთივე ცხელია, როგორც მზის ზედაპირი. ბოლო ორი ათწლეულის განმავლობაში მისი სიჩქარე თითქმის გასამმაგდა და ამჟამად, ნაკადი ევროპისკენ მიემართება.

„მზის შესახებ უფრო მეტი ვიცით, ვიდრე დედამიწის ბირთვის შესახებ. ამ ნაკადის აღმოჩენა ამაღელვებელი ნაბიჯია, რომელიც ჩვენი პლანეტის შიგნეულობის უკეთ შესწავლისკენ გადავდგით“, — ამბობს მკვლევართა ჯგუფის ერთ-ერთი წევრი დანიის ტექნიკური უნივერსიტეტიდან, კრის ფინლაი.

ფინლაიმ და მისმა გუნდმა ეს ნაკადი ევროპის კოსმოსური სააგენტოს (ESA) თანამგზავრთა ტრიო Swarm-ის მონაცემთა დამუშავებისას აღმოაჩინა.

ამ თანამგზავრებმა, რომლებიც 2013 წელს, დედამიწის მაგნიტური ველის რყევების გასაზომად გაუშვეს, მეცნიერებს შესაძლებლობა მისცა შეექმნათ პლანეტის შიდა სტრუქტურის რენტგენის გამოსხივების მსგავსი პროექტი, რამაც გამოამჟღავნა მრავალი ისეთი კომპონენტი, რომელთა არსებობის შესახებ მანამდე არაფერი ვიცოდით.

„ევროპის კოსმოსური სააგენტოს Swarm თანამგზავრების წყალობით, შევქმენით დედამიწის ბირთვის უმკვეთრესი რენტგენული სურათი. შედეგად, ჩვენ არა მხოლოდ პირველად, ნათლად ვიხილეთ იქ არსებული ეს ნაკადი, არამედ ისიც გავარკვიეთ თუ რატომ არის ის იქ“, — ამბობს უფროსი მკვლევარი ლაივერმოური.

მიჩნეულია, რომ დედამიწის მაგნიტური ველი პლანეტის ბირთვში მიმდინარე აქტოვებების შედეგადაა წარმოქმნილი.

თავის მხრივ, ეს ბირთი სოლიდური მთლიანობაა, ზომით მთვარის ორი-მესამედი და ძირითადად შედგება რკინისგან. ბირთვში ტემპერატურა 5 400 გრადუს ცელსიუსს აღწევს, რაც თითქმის მზის ზედაპირის ტემპერატურის ტოლია (5 505 °C).

შიდა ბირთვს გარს აკრავს გარე ბირთვი — 2000 კმ სისქის ფენა, რომელიც ძირითადად თხევადი რკინისა და ნიკელისგან შედგება.

ამ ფენაში არსებული ტემპერატურული, შემადგენლობისა და წნევის სხვაობები, განაპირობებს თხევადი მეტალის მოძრაობასა და მორევებს, რაც დედამიწის ბრუნვასთან ერთად წარმოქმნის ელექტროდენს, რომელიც თავის მხრივ დედამიწის მაგნიტურ ველებს წარმოშობს.

როდესაც მეცნიერები ჩრდილოეთ ნახევარსფეროს გარე ბირთვის თანამგზავრულ მონაცემებს იკვლევდნენ, ალასკისა და ციმბირის ქვეშ მათ მაგნიტური დინების უცნაური „წილები“ შენიშნეს.
მაგრამ ეს წილები მუდამ ერთ პოზიციაში არ აღმოჩნდა — ისინი ევროპის კონტინენტის მიმართულებით მოძრაობს; მეცნიერთა თქმით, მათ ბიძგს აძლევს გამდნარი რკინის ნაკადი.

„იმის გამო, რომ მათი მოძრაობა წარმოებს მხოლოდ გამდნარი რკინის ფიზიკური მოძრაობიდან, ეს წილები ერთგვარი მარკერებია, რაც მეცნიერებს საშუალებას აძლევს თვალყური ადევნონ რკინის დინებას“, — წერს  New Scientist-ი.

ჯგუფმა დაადგინა, რომ ამ ნაკადთა სიჩქარე 2000 წლიდან ასწრაფდა და ამჟამად, მაგნიტურ წილებს ალასკისა და ციმბირის ქვეშ სამჯერ სწრაფად უბიძგებს, ვიდრე გარე ბირთვის ჩვეული სიჩქარეა, დედამიწის ტექტონიკური ფილების სიჩქარეს კი ასობით ათასჯერ აღემატება.

„თხევადი რკინის ეს ნაკადი წელიწადში დაახლოებით 50 კილომეტრით გადაადგილდება“, — უთხრა  BBC News-ს ფინლაიმ.

„შესაძლოა ეს მაჩვენებელი დიდად სულაც არ ჟღერდეს, თუკი ეს მოძრაობა დედამიწის ზედაპირზე იქნებოდა, მაგრამ უნდა გვახსოვდეს, რომ ეს გახლავთ ძალიან მკვრივი თხევადი მეტალი, რომლის გადაადგილებაც უზარმაზარ ენერგიას მოითხოვს; სავარაუდოდ, ეს ყველაზე სწრაფი მოძრაობაა მათ შორის, რაც კი დედამიწის ბირთვში ფიქსირდება“.

ამ ეტაპზე უცნობია თუ რატომ სწრაფდება ნაკადი, მაგრამ მეცნიერები ეჭვობენ, რომ ეს დედამიწის შიდა ციკლის ბუნებრივი ნაწილია, რაც მილიარდობით წლის განმავლობაში მიმდინარეობს.

თუკი შევძლებთ განვსაზღვროთ ციკლის კონკრეტულად რომელ ეტაპზე ვიმყოფებით ამჟამად, შეგვეძლება ვიწინასწარმეტყველოთ თუ როგორ შეიცვლება დედამიწის მაგნიტური ველი დროთა განმავლობაში, მათ შორის უახლოეს საუკუნეებში.

ჯგუფის კვლევა Nature Geoscience-ში გამოქვეყნდა.

მომზადებულია New Scientist-ისა და ScienceAlert-ის მიხედვით

infonews.ge