EVPATORI Web Resources
გამოკითხვა
მოგწონთ ნოველები - ჩვენი საქმე
დარეგისტრირებული მომხმარებლები
maizer
დიმიტტი
Kaiadamiani
Vanga
ადვოკატიი
« აბუ ალი იბნ სინა (ავიცენა) »
კატეგორია: ვიცოდეთავტორი: მოხეტიალე
თარიღი: 2021-01-03 17:17:55
სპარსელი ექიმი, მეცნიერი, ფილოსოფოსი და პოეტი აბუ ალი ალ ჰუსეინ იბნ აბდალა იბნ სინა (ლათინიზირებული სახელი - ავიცენა) დაიბადა სოფელ აფშანაში, ბუხარას მახლობლად, 980 წელს. ცხოვრობდა შუა აზიასა და ირანში, სწავლობდა მათემატიკას, ასტრონომიას, ფილოსოფიასა და მედიცინას ბუხარაში, ეჭირა ექიმისა და ვეზირის თანამდებობა სხვადასხვა მმართველის დროს.
«განკურნების წიგნი» (მოკლე ფორმაში - "ხსნის წიგნი"), "მითითებებისა და რეკომენდაციების წიგნი", "ცოდნის წიგნი" (სპარსულად) იბნ სინას ფილოსოფია განაგრძობს აღმოსავლური არისტოტელანიზმის ტრადიციებს მეტაფიზიკის, ეპისტემოლოგიისა და ლოგიკის სფეროში, ნაწილობრივ - ნეოპლატონიზმის ონტოლოგიური კონცეფცია. იბნ სინა უარყოფს დროში სამყაროს შექმნას და განმარტავს მას, როგორც ღმერთის დროულ ემანაციას (რელიგიურ-ფილოსოფიური ტერმინი; აღნიშნავს ღვთაებრივი საწყისიდან სამყაროს მთელი მრავალფეროვნების გამოშლას, გამოსხივებას.) „პირველი მიზეზი“, საიდანაც ციური სფეროს გონება, სული და სხეულები მიედინება იერარქიული წესრიგით. ნეოპლატონიზმის „უნივერსალური გონება“ და „მსოფლიო სული“ არისტოტელეს კოსმოლოგიური სქემის მიხედვით იყოფა ცალკეულ გონებად და სულებად. იბნ სინას თანახმად, ერთი ღმერთი ფლობს აბსოლუტურ არსებობას, დანარჩენი მხოლოდ თავისით არის შესაძლებელი, მაგრამ ნამდვილად მხოლოდ ღვთის წყალობით ხდება. ამასთან, ბუნება, რომელიც ღვთისგან გადმოიღვარა ემანაციის იერარქიით, შემდგომში კიდევ იფრო ვითარდება თვითმოძრაობის პრინციპით და ამავდროულად ჩაიკეტა დროსა და სივრცეში.
იბნ სინას სოციალურ სწავლებაში აღსანიშნავია იდეა უსამართლო მთავრობის წინააღმდეგ შეიარაღებული აჯანყების დაშვების შესახებ. მაჰმადიანი ღვთისმეტყველები (კერძოდ, ღაზალი) ადანაშაულედნენ იბნ სინას ერესსა და ათეიზმში, ხოლო იბნ რუშდმა გააკრიტიკა იგი უფრო თანმიმდევრული ნატურალიზმის თვალსაზრისით. იბნ სინას ფილოსოფიური და ბუნებრივ-სამეცნიერო ტრაქტატები დიდი პოპულარობით სარგებლობდა აღმოსავლეთსა და დასავლეთში, საუკუნეების განმავლობაში.
იბნ სინას უმთავრესი სამეცნიერო ნაშრომი «მედიცინის კანონი» - 5 ნაწილად გამოცემული ენციკლოპედია, რომელმაც დიდი პოპულარობა მოიპოვა მსოფლიოში და მრავალჯერ ითარგმნა ევროპულ ენებზე. «მედიცინის კანონი» - ბერძენი, რომაელი, ინდოელი და ცენტრალური აზიის ექიმების შეხედულებებისა და გამოცდილების შედეგი, ლათინურად გამოქვეყნდა დაახლოებით 30-ჯერ და მრავალი საუკუნის განმავლობაში იყო სავალდებულო სახელმძღვანელო ევროპისა და აღმოსავლეთის ქვეყნებში. "კანონში" გადმოცემულია მედიცინის თეორიული საფუძვლები - ავტორის შეხედულებები მედიცინის ფილოსოფიაზე, სწავლება ე.წ. წვენებზე (სისხლი, ლიმფური, ნაღვლი), განიხილება სხვადასხვა სახის სხეულის აგებულება, ადამიანის ანატომიის საფუძვლები, დაავადებებისა და ჯანმრთელობის მიზეზები, ვითარდება რაციონალური კვების სწავლება. იბნ სინამ წამოაყენა ჰიპოთეზა წყლისა და ჰაერის მეშვეობით გადაცემული "ფებრიული" (ინფექციური) დაავადებების უხილავი პათოგენების შესახებ. იბნ სინას მიერ აღწერილი დაავადებების კლინიკური სურათები გამოირჩევა მათი სიზუსტით და სისრულით. "კანონმა" უდიდესი გავლენა მოახდინა მედიცინის განვითარებაზე მსოფლიოს ყველა ქვეყანაში. ალქიმიაში იბნ სინა გახდა მეტალების ტრანსმუტაციის იდეის პირველი კრიტიკოსი, რაც მას შეუძლებლად მიაჩნდა, თვლიდა რომ ალქიმიის დანიშნულება სამკურნალო მედიკამენტების მომზადებაა.
შემორჩა იბნ სინას რამდენიმე ლექსი არაბულად და სპარსულად.მისი პოეზიის მთავარი თემაა მატერიის მარადიულობა, განმანათლებლობის და მეცნიერების ქადაგებაა. იბნ სინას ლექსების დამახასიათებელი თვისებები - აფორიზმი, მხატვრული და გრაფიკული საშუალებების სიმარტივე. მისი სპარსული ლექსების უმეტესობა დაწერილია რუბაის ფორმით. იბნ სინა ასევე გამოდიოდა როგორც ლიტერატურის თეორეტიკოსი - არისტოტელეს "პოეტიკის" კომენტარებში და არაბული პოეტის იბნ არ-რუმის ლექსების ფართო ინტერპრეტაციაში. იბნ სინას სამეცნიერო ნაშრომებმა მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა, როგორც კლასიკური სპარსული, ასევე ლიტერატურული ენის ჩამოყალიბებაში. გავლენა მოახდინა კლასიკურ ირანულ ლიტერატურაზე - არაბულ, უზბეკურ და ნაწილობრივ, შუა საუკუნეების ებრაულ ლიტერატურაზე. ზოგიერთი მკვლევარი იბნ სინას უკავშირებს დანტეს ღვთაებრივი კომედიის სიუჟეტს.
COPYRIGHT © EVPATORI.GE / საავტორო უფლებები დაცულია
